شفقنا رسانه- محمود مختاریان می گوید: تجربه نیویورک تایمز نشان میدهد که روزنامههای موفق دارای تحریریه حرفهای، شورای سردبیری فعال و ارتباط نزدیک با مخاطب هستند. در ایران چنین ساختاری به شکل گسترده وجود ندارد و بسیاری از دانشکدهها و آموزشهای روزنامهنگاری نتوانستهاند مهارتهای عملی و حرفهای را منتقل کنند.
به گزارش شفقنا رسانه محمود مختاریان، مدرس روزنامه نگاری و روزنامهنگار، درباره سواد رسانهای و وضعیت مطبوعات در ایران به ایلنا گفت: شاخص امنیت ملی در جهان سه عنصر اصلی دارد؛ غذا، سلاح و رسانه. کنفوسیوس بیش از ۲۵۰۰ سال پیش گفته است که اگر بخواهی حکومت کنی، باید مشروعیت و مقبولیت داشته باشی و برای رسیدن به این هدف، رسانه پایه است.
او با اشاره به اهمیت رسانه و ارتباطات در دنیای امروز بیان کرد: ارتباط با مخاطب و درک احساسات او از اهمیت ویژهای برخوردار است. از دوران انسانهای نخستین تا امروز، ارتباطات همواره نقش کلیدی در پیشرفت جوامع داشته است؛ انسانها هزاران سال پیش برای انتقال پیام و اطلاع از رویدادهای دوردست از ابزارهای مختلف استفاده میکردند، از جمله اسبها، چاپارها و کبوترهای نامهرسان.
مختاریان درباره نمونههای تاریخی خبررسانی در دنیا گفت: نمونههای تاریخی نشان میدهد که ایران در حوزه اطلاعرسانی پیشرو بوده است. داریوش در سال ۵۲۲ قبل از میلاد راه شاهی ۲ هزار و ۹۰۰ کیلومتری را برای انتقال پیامها ایجاد کرد و نظام چاپارها و کبوترهای نامهرسان، نخستین شبکههای اطلاعرسانی در جهان محسوب میشوند.
او افزود: حسن صباح در الموت نیز از روشهای خلاقانه برای اطلاعرسانی و کنترل جریان اطلاعات استفاده میکرد. این مثالها نشان میدهد که پیشینه ارتباطات در ایران بسیار قوی بوده و مردم از دیرباز با اهمیت رسانه و اطلاعرسانی آشنا بودهاند.
مختاریان با اشاره به تحول خبررسانی با ظهور صنعت چاپ بیان کرد: با ظهور صنعت چاپ، جهان دگرگون شد و انتشار روزنامه و کتابها گستره اطلاعرسانی را افزایش داد. در ایران، نخستین روزنامه رسمی با دهها لقب همایونی منتشر شد، اما دولتی بودن و محدودیتها باعث شد روزنامهها نتوانند در شرایط جدید رسانهای موفق عمل کنند.
او افزود: مطبوعات ایران با ورود شبکههای اجتماعی نخستین قربانی تغییرات جهانی بودند. روزنامهها نتوانستند خود را با شرایط جدید آنلاین و دیجیتال وفق دهند و ضعف در آموزش روزنامهنگاران، نبود ارزش افزوده، تولید محتوا و مهارتهای گرافیکی باعث سقوط بسیاری از نشریات شد.
لزوم حفظ نقش حفاظتی و نظارتی
مختاریان با تاکید بر حفظ نقش نظارتی و انتقادی مطبوعات، بیان کرد: مطبوعات باید نقش نظارتی و انتقادی خود را حفظ کنند تا رسانه آزاد بتواند ناجی دولت و جامعه باشد. رسانه آزاد در هر جامعهای وظیفه دارد خدمات و عملکرد دولت را نقد کند و در ایجاد آرامش و شفافیت اجتماعی نقش ایفا کند.
او افزود: سواد رسانهای در جامعه اهمیت بالایی دارد و مردم باید توانایی تشخیص اخبار درست و غلط را داشته باشند. آموزش سواد رسانهای باعث میشود مخاطبان اطلاعات را بدون شتابزدگی تحلیل کنند و از انتشار اخبار نادرست جلوگیری شود.
وی با تاکید بر لزوم پرورش نیروی انسانی ماهر در رسانه گفت: پرورش روزنامهنگار حرفهای نیز بخش دیگری از چالشهای رسانهای ایران است. روزنامهنگار باید هم دانش و سواد کافی داشته باشد و هم عشق و علاقه به حرفه خود؛ این ترکیب باعث میشود تولید محتوا دقیق، جذاب و موثر باشد.
او افزود: روزنامهنگاری نوین نیازمند مهارتهای جدیدی است که شامل کوتاهنویسی، ارزش افزوده، گرافیک مناسب و تولید محتوای کاربردی برای مخاطب دیجیتال است. بدون آموزش و تمرین مداوم، روزنامهها نمیتوانند با شبکههای اجتماعی و تغییرات دیجیتال رقابت کنند و نقش موثر خود را از دست میدهند.
تجربه رسانههای مطرح دنیا
مختاریان با اشاره به لزوم الگوگرفتن از رسانههای مطرح دنیا بیان کرد: تجربه نیویورک تایمز نشان میدهد که روزنامههای موفق دارای تحریریه حرفهای، شورای سردبیری فعال و ارتباط نزدیک با مخاطب هستند. در ایران چنین ساختاری به شکل گسترده وجود ندارد و بسیاری از دانشکدهها و آموزشهای روزنامهنگاری نتوانستهاند مهارتهای عملی و حرفهای را منتقل کنند.
او افزود: رسانههای مشهور جهانی نه تنها اخلاقمدار هستند بلکه کالای اندیشه و ارزش را منتقل میکنند. برای دستیابی به چنین سطحی، مطبوعات ایران باید بر آموزش حرفهای، تولید محتوا، گرافیک و توانمندسازی روزنامهنگاران پیشکسوت تمرکز کنند و تجربه و دانش آنان را به نسل جدید منتقل کنند.
مختاریان گفت: محدودیتها و فشارهای مالی نیز باعث تضعیف مطبوعات شده است. بسیاری از روزنامهها به دلیل کمبود بودجه و محدودیتها مجبور به اخراج خبرنگاران و کاهش تیراژ شدهاند، در حالی که رسانه آزاد میتواند به بهبود شفافیت و اطلاعرسانی جامعه کمک کند.
او افزود: در نهایت، سواد رسانهای، آموزش روزنامهنگاران، خلاقیت در تولید محتوا و استفاده موثر از رسانههای دیجیتال کلید بازسازی مطبوعات در ایران است. تنها با ایجاد این زیرساختها میتوان مطبوعات را به رسانهای تاثیرگذار، مسئول و مستقل تبدیل کرد و نقش واقعی آن را در جامعه ایفا کرد.
مختاریان با اشاره به تفاوت چشمگیر تیراژ روزنامههای داخل کشور و دیگر کشورها بیان کرد: در ایران تیراژ روزنامهها ۵۰ هزار نسخه در روز است، این در حالی است که در هندوستان ۳۷۰ میلیون نسخه، در ژاپن ۸۰ میلیون و در کره جنوبی ۲.۵ میلیون نسخه روزانه روزنامه به چاپ رسیده و توزیع میشود.