شفقنا رسانه– نشست «پشت پرده های فیلترینگ در ایران » با حضور دکتر حسین امامی، دکتر حمید رضا کمالی، دکتر حمید ضیایی پرور، عباس اعظمی و میلاد زارعی برگزار شد. حسین امامی در این نشست با اشاره به گردش مالی فیلترشکن در ایران گفت: اماری برای سال ۱۴۰۲هست که گردش مالی ماهانه فیلترشکن در ایران را حدود ۸۰۰ میلیارد تومان تخمین می زند و براورد شده که در طول یک سال ۱۶ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان کاربران ایرانی برای دور زدن فیلترینگ هزینه کرده اند. این رقم ۲ الی ۳ برابر درآمد عملیاتی شرکت مخابرات ایران است.
به گزارش شفقنا رسانه، حسین امامی، پژوهشگر شبکه های اجتماعی در ابتدای نشست «پشت پرده های فیلترینگ در ایران» توضیح داد: کلمه فیلترینگ به اشتباه در ایران بکار می رود. چون فیلتر کردن به معنی از صافی گذر کردن است ولی آنچه در ایران اتفاق می افتد مسدود سازی است. با این حال آنچه تحت عنوان فیلترینگ مطرح می کنند یک نوع پالایش محتوایی اطلاعات نام دارد یعنی جلوی دسترسی کاربران به محتواهای خاصی را گرفتن.
او ادامه داد: این فیلتر کردن محتوا گاهی به خاطر کنترل محتواهای نامناسب، غیراخلاقی، خشونت آمیز، قاچاق مواد مخدر، کودک آزاری و… است. گاهی حاکمیت ها هم بنا به دلایل امنیت ملی دست به فیلترینگ می زنند. با این حال مصادیق امنیت ملی مشخص نشده و معلوم نیست که چه چیزی مغایر امنیت ملی است و چه چیزی نیست. گاهی هم برای کنترل های سیاسی و یا عدم دسترسی مخاطبان به منابع مخالف سیاسی، فرهنگی و مذهبی دست به فیلترینگ می زنیم.
امامی با اشاره به نگاه کشورهای غربی به مسئله مسدود کردن و فیلترینگ گفت: در کشورهای غربی یکسری موارد برای مسدود کردن مطرح شده است با این حال آنها وظیفه فیلترینگ را بر عهده خانواده ها گذاشته اند نه اینکه حاکمیت برایشان تعیین تکلیف کند که کدام سایت، پایگاه خبری و … ببینند و کدام را نبینند. مطابق ماده ۱۹ قانون دسترسی آزاد به اطلاعات این مسئله در اختیار مخاطب است و بیان شده هر کس آزاد است که خودش محتوای رسانه مورد نظرش را انتخاب کند.
او ادامه داد: تفاوت آن کشورها با ما این است که در آنجا فیلترینگ از نهاد خانواده شروع می شود ولی در کشور ما فیلترینگ از حاکمیت.
حمید ضیایی پرور، مدرس ارتباطات و پژوهشکر شبکه های اجتماعی سخنران بعدی این نشست در ادامه گفت: فیلترینگ در همه جای دنیا وجود دارد و سیاستمداران هم هر بار می خواهند آن را مطرح کنند این گذاره را بیان می کنند. قبول دارم که فیلترینگ در همه جای دنیا وجود دارد با این حال سطح و گستردگی آن در ایران غیر قابل مقایسه با سایر کشورهاست.
او ادامه داد: در دنیا بر روی مسائل تروریستی، بحث های مربوط به خشونت، پرنوگرافی، مواد مخدر، تبعیض نژادی و… حساس هستند و دست به فیلترینگ می زنند. حتی کشوری مثل ترکیه در مواقع بحرانی برای قطع ارتباط تروریست ها با هوادارنشان برای مدت کوتاهی پلتفرم را فیلتر می کنند و دوباره برمی گردانند. تفاوت ایران با این کشورها این است که در ایران هر پلتفرمی فیلتر شد، همچنان ادامه پیدا می کند. به عنوان نمونه سال هاست که توییتر را فیلتر کرده اند، همه مسئولان و مردم در آن عضو هستند، فعالیت دارند ولی همچنان فیلتر است. به نظر می رسد نوعی رگه هایی از لج کردن در حاکمیت وجود دارد و هر شبکه اجتماعی را فیلتر می کنند همچنان از فیلتر آن منصرف نمی شوند. هیچ شفافیتی در این قضیه وجود ندارد و نمی فهمیم متولی فیلتر این شبکه ها چه کسی است و چه کسی آن ها را آزاد می کند.
او با اشاره به مباحث فنی فیلترینگ گفت: اینکه چگونه کشورها، پلتفرم ها را فیلتر می کنند یا از طریق IP و URL کلا فیلتر می کنند و یا از طریق کلمات کلیدی است. در ایران از طریق ابزارهای هوشمند یکسری کلمات کلیدی را در موتورهای جستجو، شبکه های اجتماعی و … فیلتر کرده اند. علاوه بر آن قفل کودک گوگل برای همه کاربران ایرانی فعال شده است. به عبارتی همه کاربران ایرانی را طفلان صغیر درنظر گرفته اند که صلاحیت استفاده از گوگل را ندارند و این مسئله تاسف باری است.
ضیایی پرور ادامه داد: نوع دیگری از دستکاری وجود دارد که شما را به ادرس دیگری غیر ادرس خودتان هدایت می کند. از مظلومیت کاربر ایرانی همین کافیست که نوع دیگری از فیلترینگ معکوس وجود دارد که به دلیل تحریم ها از طریق IP مانع استفاده کاربران ایرانی از سامانه ای می شوند و ما مجبوریم از فیلترشکن استفاده کنیم تا بگوییم ایرانی نیستیم.
حسین امامی هم در ادامه به تفاوت انگیزه های فیلترینگ در ایران با سایر کشور اشاره کرد و گفت: در ایران فیلترینگ با انگیزه های سیاسی، فرهنگی، مذهبی انجام می شود درحالی که دلایل فیلترینگ در سایر کشورها بسیار متنوع تر است و بیشتر برای حفظ امنیت کاربران از لحاظ امنیتی، اجتماعی و اخلاقی انجام می شود. با این حال چین از طریق پلتفرم های داخلی قوی توانسته است کاربران را به سمت استفاده از شبکه اجتماعی بومی بکشاند ولی در ایران اگرچه تلاش کردیم جایگزین داخلی ارائه دهیم با این حال با مقاومت مردم مواجه شدیم. از طرف دیگر شما به درستی به بحث شفافیت اشاره کردید. در دوره هایی به صورت ناگهانی فیلترینگ اعمال می شد و ما از چند دقیقه بعد خبر نداشتیم.
ضیایی پرور در ادامه به گزارش های انجمن تجارت الکترونیک ایران اشاره کرد و گفت: در سال ۱۴۰۲ با نمونه گیری از ۱۰۰ وب سایت مختلف و پرمخاطب دنیا تعداد وبسایت های فیلتر شده را در کشورهای مختلف مشخص کرده است که مطابق این دسته بندی چین، ایران، روسیه، عربستان، اردن، اروگوئه به ترتیب شش کشور اول جهان با بیشترین سایت فیلتر شده در ۹ ماه نخست سال ۱۴۰۲ بودند.
او ادامه داد: این انجمن اخیراً گزارش دیگری هم منتشر کرد که طبق آن نزدیک ۸۴درصد از کاربران اینترنت در ایران از فیلترشکن استفاده می کنند و هر کاربر ایرانی به طور متوسط ۴ ساعت در روز از فیلترشکن بهره می برد. علاوه بر آن نشان می دهد بعد از فیلتر اینستاگرام و واتس آپ از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲ استفاده از فیلترشکن ۳ برابر شده است و ۶۴ درصد کاربران گفته اند قبل از این اتفاقات از فیلترشکن استفاده نمی کردند.
حسین امامی با اشاره به گردش مالی فیلترشکن در ایران گفت: اماری برای سال ۱۴۰۲هست که گردش مالی ماهانه فیلترشکن در ایران را حدود ۸۰۰ میلیارد تومان تخمین می زند و براورد شده که در طول یک سال ۱۶ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان کاربران ایرانی برای دور زدن فیلترینگ هزینه کرده اند. این رقم ۲ الی ۳ برابر درآمد عملیاتی شرکت مخابرات ایران است.
او ادامه داد: قیمت وی پی ان ها از سال گذشته که حدود ۴۰ هزار تومان بود امسال به ۱۵۰ الی ۱۶۰ هزار تومان رسیده است. انتظار می رود اگر این وضعیت اینترنت ادامه پیدا کند، سود آوری این بازار افزایش پیدا کند و قیمت وی پی ان در سال آینده شاید به ماهانه ۲۰۰ هزار تومان برسد. فیلتر کردن پلتفرم ها بر روی کسب و کارهای آنلاین تاثیر زیادی گذاشته است. به عبارتی فیلتر بودن یوتیوب می توانست مسیر ساده ای برای کسب درآمد ایرانی ها باشد و حتی برای کشور هم ارز آوری داشته باشد. علاوه بر آن تولیدکنندگان محتوا، تریدرها و… بدون فیلترشکن امکان کسب درآمد را ندارند. در اینجا وی پی ان فروشی تنها برای فروشندگان منفعت نداشته است بلکه درگاه های پرداخت، بانک ها، اپراتورهای اینترنتی و شرکت مخابرات هم از این وضعیت سود می برند.
امامی یادآور شد: ۷۵ درصد کاربران ایرانی از وی پی ان رایگان استفاده می کنند و ۲۵ درصد برای خرید آن پول می دهند. امنیت وی پی ان رایگان به مراتب کمتر و امکان نفوذ، آسیب پذیری و کلاهبرداری در اینجا بیشتر است.
در ادامه این نشست اعظمی گفت: فیلترینگ در کشور ما نقض غرض شده است. ببینید هر تکنولوژی که وارد هر کشوری می شود با فراهم آوردن زیرساخت های لازم از اثرات آن بهره لازم را می برند، هر چند نباید از ایرادات آنها هم غافل شد. اما پروتکل ها و وجود مقررات باعث می شود تا مضرات آن کاهش یابد.
او ادامه داد: در کشورهایی که سردمداران فیلترینگ در دنیا هستند به نظر می رسد این مساله را وارونه نگاه می کنند و نگاه از سمت مضراتی است که تکنولوژی ها دارند. حداقل ما در ایران به این نقطه رسیده ایم که با فیلترینگ آنچه می خواستیم را برآورده نکردیم، و فیلترینگ به حکمرانی ما در فضای مجازی کمک نکرده و درگاه هایی باز شده که بسیار جامعه ما را به لحاظ ویروسی شدن سیستم و تا انتشار هر نوع محتوایی در برگرفته است و به نوعی نقض غرض است.
به گزارش شفقنا، در ادامه زارعی گفت: در کشور ما اصولا راجع مشکلات حرف نمی زنیم و اجازه می دهیم مردم راه حل های خود را استفاده کنند. در دوره ای که دستگاه فکس آمد، می گفتند باید مجوز بگیرید بعد از مدتی به حدی دستگاه فکس زیاد شد و مردم در خانه آن دستگاه را داشتند که دیگر موضوعیت نداشت. یک دوره ای دیگر دستگاه VHS آمد، ورود همین دستگاه هم با محدودیت زیاد روبرو شد، اما با گذشت زمان و اقبال مردم به این دستگاه، موسسه رسانه های تصویری ایجاد شد چون دیگر نمی توانستند جلوی مردم را بگیرند.
او ادامه داد: همان آدم هایی که مخالف وجود موبایل در مدارس بودند، الان بسیاری از کلاس های مدارس و آموزشی ما آنلاین شده است. همان هایی که می گفتند شبکه های ماهواره ای بد است الان در هر خانه ای یک ماهواره وجود دارد.
او تاکید کرد: به نظرم این مجلس هم نمی تواند درباره فضای مجازی کاری کند، بلکه نیازمند یک فرد بامصمم و با پشتکار و با اراده هستیم که فیلترینگ را بردارد. همه ما از پشت پرده مالی کاسبان فیلترینگ خبر داریم. اگر پلیس فتا بخواهد کاری کند در عرض چند دقیقه تمام درگاه های مالی فروش فیلترشکن را می تواند ببندد. شاید چند درصدی به دولت چهاردهم امید داشته باشیم که بتواند با رویکرد وفاق ملی کاری کند.
به گزارش شفقنا، در ادامه این نشست دکتر امامی در پاسخ به این سوال که آیا دولت امکان رفع فیلترینگ را دارد، گفت: در آخرین نشستی که دکتر پزشکیان با صدا و سیما داشتند یک راهکاری ارائه کردند و گفتند به خاطر فیلترینگ وزارت ارتباطات و شورای فضای مجازی و شورای امنیت ملی باید برای تسهیل مردم کاری کنند. این اقدام خوبی است است. هر چند ما انتظار بیشتری داریم چرا که شورای عالی فضای مجازی با ترکیب نماینده مجلس و نماینده دولت است، اگر نمایندگان بخش خصوصی در این شورا حضور داشته باشند و نمایندگان جامعه مدنی و دانشگاهی هم باشند، بسیار کمک کننده خواهد بود.
او ادامه داد: وزنه اصلی شورای عالی فضای مجازی با تعداد نفرات نظامی_ امنیتی است که حتما همین نگاه را خواهند داشت. ضمن اینکه آقای زارع پور وزیر قبلی بارها مطرح کردند که فیلترینگ دست ما نیست.چند بار در جلسات مختلف این را به وزارتخانه اعلام کردم که مردم شما را مقصر و مسئول می دادند.
او گفت: حتما یک وزارتخانه می تواند -به جای فیلترینگ- یک راهکار جایگزین پیدا کند و شرکت های فناوری کمک کنند یک‌راهکار ایجاد کنند. طرح هایی را خود وزیر بنویسند. واقعا باید به جواب این سوال فکر کنیم که اگر ما جای وزیر ارتباطات بودیم چه می کردیم؟ تاکید من بر بخش خصوصی و جامعه مدنی است که پای کار بیایند و گزارش هایی تهیه کنند و از اثرات منفی و معایب جنبه های اقتصادی و اجتماعی فیلترینگ بگویند. اقناع مقامات بالاتر صورت بگیرد و فرصت آزمایش مجدد ایجاد شود.
امامی توضیح داد: به نظرم همان نهادها و شوراهای که رئیس جمهور اشاره کردند می توانند پای کار بیایند و جامعه دانشگاهی هم به کمک بیاید و وزارت امور خارجه هم‌تلاش کند تا کمی با پلتفرم ها کنار بیاید.
به گزارش شفقنا، ضیایی پرور هم که موافق راهکار ها و اظهارات دکتر امامی است، گفت: دولت قدرت و اختیارات زیادی دارد. شورای عالی فضای مجازی و ۵۰ درصد از اعضای کمیته مصادیق امنیت ملی، شورای عالی امنیت ملی ظرفیت های زیادی دارند. از طرفی دیگر رئیس جمهور مقام دوم رسمی کشور محسوب می شود و می تواند با رایزنی و لابی کردن با مقامات ارشد نظام برخی از این مسائل که جز مطالبات عمومی بوده را حل کند.
ضیایی پرور تاکید کرد: ما هم نمی خواهیم‌تمام این فیلترینگ‌ها برطرف گردد چون آرمان گرایانه خواهد بود و امکان‌پذیر نیست. اما بسیاری از این پلتفرم‌ها مشکلی ندارند مثلا توییتر چه مشکلی دارد؟ گوگل پلی و کلاب هاوس را چرا فیلتر کردید؟ فیلتر شدن بسیاری از پلتفرم ها واقعا یک کار اشتباه و مضحک است. چرا که پیامدهای بسیار زیادی برای خانواده ها و فرزندان و جامعه و کشور دارد. بیش از ۳ میلیون نفر اقتصاد شان وابسته به اینستاگرام است خب چرا برای همین تعداد افراد ایجاد مشکل و مانع می کنید؟ بالاخره وقتی تصمیمی تا این حد تبعات اجتماعی و اقتصادی دارد طبیعتا برای حل آن باید راهکاری عاقلانه در پیش گرفته شود.
به گزارش شفقنا اعظمی بیان کرد: برای اولین بار یک سند برای هوش مصنوعی در جهان مصوب شد تحت عنوان” کنوانسیون چارچوب شورای اروپا در زمینه هوش مصنوعی، حقوق بشر و دموکراسی و حاکمیت قانون” که با حضور کشورهای اروپایی تصویب شد. اما نگرانی هایی در این زمینه وجود دارد. برخی از تعابیر”سایه انحصار تبعیض بر سر هوش مصنوعی سنگین” برای این سند استفاده کردند.
او در ادامه به محورهای معاهده جهانی هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: حمایت از حقوق بشر، حاکمیت قانون و دموکراسی، اصل شفافیت، مسئولیت پذیری و پاسخگویی ، عدم تبعیض و برابری، حفاظت از حریم خصوصی و داده شخصی و …
او با اشاره به نقاط ضعف این معاهده افزود: عدم حضور بازیگران بین المللی از جمله چین و روسیه و کره جنوبی در تهیه و تدوین این پروتکل که می تواند یا جایگاه این کنوانسیون را ضعیف کند یا اگر این کشورها بخواهند جدی پیش بروند، می توانند حتی به واسطه عملکردشان ایجاد انحصاری داشته باشند که خود این‌چالش برانگیز خواهد بود.
او گفت: تحولات تکنولوژی دنیا منتظر ما نمی ماند و پیش می رود ما باید خود را همگام و آپدیت کنیم و اگر نیاز است، چارچوب های مقرراتی را در نظر بگیریم تا بتوانیم بهترین بهره برداری را داشته باشیم.
در پایان دکتر کمالی گفت: متاسفانه کسی مسئولیت فیلترینگ را نمی پذیرد تجربه به ما نشان داده که پشت این کار یک انگیزه امنیتی وجود دارد و بنابراین هر چقدر ما در موضوعات مختلف اقتصادی، اجتماعی گفتگو کنیم و آفات را ذکر کنیم خیلی گوش شنوایی برایش نیست.
او گفت: شوراهای که دکتر امامی ذکر کردند طبیعی است که دست برتر را چه کسی آنجا دارد و قدرت شورای امنیت ملی از همه بیشتر است و این مصوبه از این شورا می آید چه دولت و چه مجموعه های دیگر قدرت تصمیم‌گیری در این زمینه را ندارند. اگر بخواهند جدی هم‌حرف بزنند به این متهم می شوند که درک امنیتی ندارند. اما وقتی جامعه مدنی می آید و گفتگو شکل می گیرد باید مقداری متوجه باشیم چه چیزی بگوییم؟ مشکلات امنیتی غیر قابل انکار است و ما کشور متخاصم زیادی داریم حملات سایبری زیاد داریم در این شرایط طبیعی است کسی که متولی امر اطلاعات در کشور است، اطلاعات را حفظ کند.
او پیشنهاد داد: ما باید سامانه داخلی خود را تقویت کنیم و مرز کشی داشته باشیم. اگر خیلی بر مشکلات اقتصادی و اجتماعی تاکید کنیم، گوش شنوایی نیست به نظرم باید روی موضوع فرهنگی که دغدغه کشور است تاکید بیشتری داشته باشیم. این مطلب درست است که وقتی فیلترینگ باشد، فضا برای کاربران ایرانی و فرهنگ و زبان در عرصه بین المللی به شدت کاهش پیدا می کند ما الان دچار مداخلات فرهنگی هستیم.