شفقنا رسانه_ روایت‌ها، خاطرات و تجربیات اصحاب رسانه از زمان ورودشان به عرصه خبررسانی علاوه بر بازتابی از چالش‌ها و مسائل آنان در زمان خود، می‌تواند تجربه‌ای وزین برای نسل جدید خبرنگاران باشد تا از زوایای دیگری به کار رسانه‌ای نگاه کنند و آن را به کار بگیرند. این تجربه علاوه بر بهره گیری خبرنگاران، می‌تواند برای مدیران رسانه‌ای هم کاربرد داشته باشد تا با نگاهی به نقاط ضعف و قوت رسانه خود، در راستای اصلاح و انتشار مطالب اثرگذار قدم بردارند. این بار در اتاق گفتگوی شفقنا پای صحبت های منصور مظفری از فعالان رسانه ای و مدیرمسئول روزنامه آفتاب یزد نشستیم تا از ارزیابی عملکرد مطبوعات، فراز و فرود رسانه های رسمی و غیر رسمی، آینده رسانه ها و… بپرسیم.
متن گفت‌وگوی خبرنگار شفقنا رسانه با منصور مظفری را در ادامه بخوانید:
این روزها رسانه ها در ایران با مشکلات زیادی مواجه هستند که این امر طبیعتاً بر روی عملکرد و کیفیت کارشان تاثیر می گذارد، ارزیابی شما از عملکرد رسانه ها چیست؟
ما باید بین اقتصاد رسانه و اثرگذاری آن تفاوت قائل شویم. اگر بخواهیم بگویم آیا رسانه حیات دارد؟ اثرگذاری دارد؟ و… باید بگویم که رسانه مکتوب قطعاً زنده است و دارای اثرگذاری است. با این حال اگر از بعد اقتصادی به آن نگاه کنیم، با توجه به وجود بی تدبیری ها، سعه صدر پایین در سیستم دولتی و … رسانه ها وضعیت مطلوبی ندارند.
وقتی از سوی دولت فشار بر رسانه وارد می شود، به معنی موثر بودن رسانه است. وقتی رسانه موثر واقع می شود، سعه صدر پایین است، تخلفات خارج از نظامات دولتی زیاد است، پاسخگویی وجود ندارد، تصمیم می گیرند نفس و انتقاد را از رسانه بگیرند. درحالی که انتقاد در ذات رسانه است.
چگونه نفس رسانه را می گیرند؟ به عنوان مثال مانع دادن آگهی به رسانه شما می شوند. این مسئله بیشتر برای رسانه های مستقلی صدق می کند که در زمینه سیاسی فعالیت می کنند. در دنیا دولت ها به رسانه های منتقد و سیاسی یارانه می دهند تا نقدشان کنند و به آن ها راهکار و پیشنهاد مطلوب ارائه دهند ولی این مسئله در کشور ما برعکس است و می خواهند جلوی نفس رسانه را بگیرند.
یک دو قطبی به عنوان رسانه های اصلاح طلب و اصول گرا ایجاد کرده اند. در حالی که در جامعه ما اگر رسانه فعالیت می کند و مجوز دارد یعنی در چارچوب حاکمیت و نظام قرار گرفته است. اینکه عده ای ناپاسخگو با عناوین اصلاح طلب و اصول گرا بین رسانه ها جدایی بیندازند، سبب می شود معیشت رسانه با بحران روبه رو شود.
عده ای فکر می کنند که رسانه متعلق به شخص خاصی است
رسانه نباید برخلاف نیاز و مطالبه مردم قلم بردارد
عده ای اصلاً متوجه نیستند که رسانه متعلق به شخص منصور مظفری، مهدی رحمانیان، حسین شریعتمداری و…. نیست بلکه متعلق به مردم است. شفقنا اصلا متعلق به حبیب الله عباسی نیست، ایشان تنها مدتی این رسانه را مدیریت می کند و این رسانه متعلق به مردم است. ما نمی توانم برخلاف نیاز و مطالبه مردم قلم برداریم. ما وظیفه داریم مطالبات و خواسته های مردم را به گوش مسئولان برسانیم. اگر رسانه های داخل کارکرد خود را از دست دهند، پل ارتباطی بین مردم و مسئولان نباشند و مسئولان هم پاسخگو نباشند، هرکسی با یک گوشی رسانه ای برای بیان مطالبات خود می شود و آن را برای رسانه های فارسی زبان بیگانه می فرستد که دلسوز مردم و مملکت نیستند و اخبار را بنابر سلیقه خود منتشر می کنند. وقتی خبر از رسانه های بیگانه منتشر شد، مسئولان ما تازه خود را ملزم به پاسخگویی می دانند این درحالی است که رسانه های داخلی بارها این مطالبات را گزارش کرده اند ولی گوش شنوایی وجود ندارد.
انتشار صرف خبر در روزنامه ها فاقد کارایی است
جامعه تشنه تحلیل نخبگان و کارشناسان دارای سلیقه های مختلف است
ارزیابی شما از عملکرد رسانه ها از نظر محتوایی چگونه است؟
با توجه به اینکه ما یک فضای مجازی داریم و باید آن را قبول کنیم. چون زمانی که دوربین عکاسی آمد، نقاشی از بین نرفت و هر کدام جایگاه خود را دارند. با آمدن فضای مجازی خبر به سرعت رد و بدل می شود و همه از آن آگاه می شوند، طبیعتاً روزنامه ها از این حیث جا می مانند به همین دلیل انتشار صرف خبر در روزنامه ها فاقد کارایی است. در چنین شرایطی جامعه ما تشنه تحلیل و منتظر است که بفهمد نخبگان، مختصصان و کارشناسان دارای سلیقه های مختلف نسبت به این خبر چه تحلیلی ارائه می دهند.
رسانه کارکرد خودش را دارد و به دنبال تحلیل خبر می رود ولی لازم است که مسئولان و مقامات هم با مطالعه رسانه های دارای طیف های مختلف، به دنبال مطالبه و نیازهای جامعه باشند. وقتی مقامات ارشد ما روزنامه خوان باشند، طبیعتاً مدیرانِ زیر دستش هم دغدغه و کنجکاو مطالب انتقادی داخل روزنامه خواهند بود و تلاش می کنند انتقادها کمتر شود، در چنین شرایطی ما جامعه ای سالم خواهیم داشت. من مسئولی را می شناسم که افتخارش نخواندن روزنامه و اخبار رسانه هاست، طبیعتاً فساد از اینجا شکل می گیرد.
رسانه های مستقل و بخش خصوصی اثرگذاری بیشتری دارند
من معتقدم رسانه های مستقل و بخش خصوصی با وجود مشکلات اقتصادی و فشارهای زیاد، نسبت به رسانه های دولتی و حاکمیتی که دارای آگهی های دولتی و کاغذ فراوان هستند و دست در جیب دولت دارند، اثرگذاری بیشتری دارند. به جرات می توانم بگویم پایگاه خبری شفقنا نسبت به برخی از رسانه های دولتی، اثرگذاری بیشتر و محتوای غنی تری دارد، چون برای خوشایند مسئولان فعالیت نمی کند.
نسبت به آینده رسانه های رسمی خوش بین هستم
فکر می کنید آینده رسانه های رسمی در مقایسه با رسانه های غیررسمی چگونه است؟
من نسبت به آینده رسانه های رسمی خوش بین هستم. ما همواره شاهد این مسئله بودیم که در دوره ای به رسانه ها فشار وارد شده ولی در دوره بعدی فضای رسانه بهتر شده است. اگرچه در این دوره هم عده ای عرصه را بر رسانه ها تنگ کرده اند با این حال نسبت به آینده خوش بین هستم.
وقتی رسانه رسمی را تضعیف می کنیم، باج نیوزها شکل می گیرند
در کشور ما از فضای مجازی و رسانه های غیر رسمی به نحو مطلوب بهره نمی بریم. بیشتر خبرها در این فضا جعلی هستند و بسیاری از کانال های خبری بدون مجوز به عنوان باج نیوز فعالیت می کنند. طبیعتاً وقتی رسانه رسمی را تضعیف می کنیم، باج نیوزها شکل می گیرند. در چنین شرایطی شاید رسانه رسمی از لحاظ مخاطب ضعیف شود، ولی از لحاظ محتوا ضعیف نمی شود.
مردم پی برده اند که اخبار رسانه های غیررسمی، قابل اتکا و ارجاع دادن نیست
مردم کم کم به این مسئله پی برده اند که اخبار را از مجراهای رسمی پیگیری کنند و اخبار رسانه های مجازی غیر رسمی را تا قبل از پیگیری باور نکنند. رسانه های رسمی مجازی و مکتوب مکمل هم هستند. به عبارتی ما همواره شاهد این بودیم که محتوای رسانه های مکتوب در رسانه های آنلاین بازنشر پیدا کرده است و مطالب رسانه های آنلاین هم در مکتوب ماندگار شده است. درباره رسانه های غیر رسمی باید بگویم مردم هم پی برده اند که اخبار این رسانه، قابل اتکا و ارجاع دادن نیست. در دنیا رسانه های رسمی را به عنوان مرجع قرار می دهند، حتی رسانه هایی که با اهداف خاصی اخبار را منتشر می کنند بر روی رسانه های رسمی اعم از مکتوب و آنلاین تکیه دارند.
با توجه به پیشرفت تکنولوژی و سرعت گرفتن فعالیت های آنلاین، آینده مطبوعات را در مقایسه با این رسانه ها چگونه می بینید؟
رسانه های مکتوب ماندگار و مکمل فضای مجازی هستند. آینده آن ها درخشان خواهد بود. هیچ شخصی در دولت و خارج از دولت نمی تواند در گرفتن نفس رسانه موفق شود.
من معتقدم که مرگ مطبوعات نخواهیم داشت. رسانه مکتوب همچنان به عنوان رسانه مرجع خواهد ماند علاوه بر آن می توان محتوای رسانه های آنلاین را در هر لحظه تغییر داد و یا حذف کرد با این حال محتوای رسانه مکتوب ماندگار و غیر قابل تغییر است.
وقتی افرادی به دور از تخصص می توانند به راحتی مجوز رسانه بگیرند و مدیر رسانه شوند در حالی که هنوز با خبر، گزارش، یادداشت و سرمقاله آشنا نیستند، مرگ رسانه را رقم می زنند چون تعداد رسانه ها آنقدر زیاد می شود که در این شلوغی عملکرد رسانه های تاثیرگذار به چشم نمی آید ولی کم کم با گران شدن کاغذ، چنین رسانه هایی که صاحبان غیر متخصص دارند، نتوانستند ادامه دهند و کنار رفتند. اگر الان به دکه های مطبوعاتی سر بزنید نهایتاً ۱۵ روزنامه در کیوسک روزنامه فروشی وجود دارند و روزنامه های دیگر با تیراژ پایین ۱۰۰ نسخه منتشر می شوند البته همین روزنامه های دارای تیراژ پایین صدای بلندی دارند، حجم آگهی هایشان هم بسیار زیاد است با این حال موقتی هستند.
نخبگان حضور پررنگ تری در روزنامه ها داشته باشند
روزنامه ای ماندگار است که اخبار فاخر داشته باشد
با توجه به سرعت بالای انتشار خبر در رسانه های آنلاین، رسانه مکتوب چگونه باید از رقابت ها عقب نماند و ماندگار باشد؟
روزنامه باید تحلیل داشته باشد و مسائل جامعه را تحلیل کند. نخبگان حضور پررنگ تری در روزنامه ها داشته باشند و تحلیل ها، یادداشت ها و سرمقاله ها از سوی آن ها باشد تا روزنامه مورد اقبال مردم قرار گیرد. مردم تشنه تحلیل و محتوا هستند، چون اخبار کوتاه را از فضای مجازی دریافت می کنند. بنابراین روزنامه ای ماندگار است که اخبار فاخر داشته باشد.
رسانه ها پیش بینی کارشناسان در حوزه های اقتصادی، فرهنگی و… را به مردم برسانند
فکر می کنید رسانه ها برای جذب مخاطب باید بیشتر به سمت چه سوژه هایی بروند؟
سلایق مردم متفاوت است. در برهه ای مردم بعد سیاسی اخبار جذبشان می کرد البته در کنار آن از بعد اقتصادی هم غافل نبودند. در سال گذشته مردم بیشتر متکی به فرهنگ و مباحث اقتصادی بودند. با این حال به دلیل مشکلات اقتصادی در جامعه مردم نیازمند پیش بینی های اقتصادی هستند و می خواهند بدانند آینده معیشتی شان به چه سمتی می رود و چه بر سر خود و خانواده شان می آید؟ مردم می خواهند بدانند سرمایه اندک خود را در کدام بخش ها سرمایه گذاری کنند؟ بنابراین رسانه ها باید به سمت گفتگو با کارشناسان و ارائه تحلیل ها و پیش بینی هایی در حوزه های اقتصادی، فرهنگی و … بروند و آن را به مردم انتقال دهند.
توجه صرف به مسئولان در رسانه و بی توجهی به خواسته مردم عملکرد غیرحرفه ای است
این انتقاد همواره از سوی کارشناسان ارتباطات مطرح می شود که رسانه ها بیشتر مسئول محور هستند و به بلندگویی برای صدای آن ها تبدیل شده اند تا صدای مردم محروم، نگاه شما به این مسئله چیست؟
رسانه نمی تواند ضمن انتقاد به مسئولان توجه نکند. ما سه قوه و شماری نهاد خاص داریم که باید اخبار مربوط به آن ها را هم برای مردم منتشر کنیم تا امید به جامعه تزریق شود. ولی توجه صرف به مسئولان و بی توجهی به خواسته مردم عملکرد غیرحرفه ای و نادرست است.
وقتی دروازه صدور مجوز را باز کردیم، رسانه های زیادی با فقدان تخصص وارد این حرفه شدند و چون توانایی تولید محتوای مرد نیاز مخاطب را ندارند، برای پر کردن صفحات خود در سایت وزارتخانه ها و نهادها به دنبال خبر و رپورتاژ می گردند. همین باعث شده تا خیلی از مردمِ جامعه از رسانه زده شوند.
علاوه بر آن مشکلات معیشتی سبب شده تا مردم در خرید روزنامه ها به قیمت آن ها توجه کنند. طبیعتاً روزنامه ای که قیمت پایین تر با حجم بیشتری دارد را می خرند و چون نیازشان را در آن پیدا نمی کنند عملکرد نادرستشان را به سایر رسانه های داخلی تعمیم می دهند.
اگر از رسانه های مستقل حمایت می شد تا بتوانند روزنامه خود را با قیمت پایین بفروشند، مردم با رسانه حرفه ای و مستقل آشنا می شدند.
رسانه های مستقل را در انجام فعالیت حرفه ای خود آزاد بگذارند
این حمایت ها باید چگونه باشد؟
حداقل پا بر روی گلوی رسانه های مستقل نگذارند و آن ها را در انجام فعالیت حرفه ای خود آزاد بگذارند.
رسانه ای در شان ملت ایران است که درد دل مردم را آزادانه بگوید
چه باید کرد تا در آینده رسانه هایی مطابق با شان ملت ایران داشته باشیم؟
من از مردم عذرخواهی می کنم که «آفتاب یزد» در شان آن ها نیست چون معتقدم باید روزنامه آفتاب یزد خیلی فاخرتر می بود. با این حال امکانات و بودجه ما اجازه فعالیتی فراتر از این را به ما نمی دهد.
رسانه ای در شان ملت ایران است که نیاز مردم را بشناسد، بتواند درد دل آن ها را آزادانه بگوید، آن را به گوش حاکمیت برساند و در تاریخ هم ماندگار شود تا آیندگان با ورق زدن آن بدانند در چه فضایی زندگی می کردیم.