شفقنارسانه_اولین نشستِ حضوریِ دفتر مطالعات و برنامهریزی رسانهها پس از کرونا، با موضوعِ «چالشهای خبرگزاریهای تخصصی» روز چهارشنبه ـ ۳۰ شهریور ماه ـ برگزار شد.
به گزارش شفقنارسانه، محمد مهدی شیخ صراف سردبیر خبرگزاری کتاب ایران،در ابتدای صحبت های خود با اشاره به چالش های مهم سانه های تخصصی توضیح داد: خبرگزاری های تخصصی در دورههای مختلف فراز و فرودهای زیادی داشتند. ما در حال حاضر همچنان در تعریف ماموریت، ماهیت و آنچه که از خبرگزاری های تخصصی انتظار می رود، با چالش روبرو ایم. چالش ما از ماهیت شروع می شود. با اینکه تجربه های تاریخی، ساختاری و مدیریتی زیادی داریم، اما باز هم در این مساله چالش های ما از این دست زیاد است.
او با نگاه تاریخی به افزایش خبرگزاری ها و فعالیت آنها گفت: در نیمه دوم دهه هشتاد و اوایل دهه نود اوج مجوز به خبرگزاری ها بود که گفته شد دیگر مجوزی برای تاسیس خبرگزاری ها داده نشود. چالش از همین دوره شروع می شود و شاهدیم در همان دوران پایگاه های خبری پرمخاطب و تاثیر گذار مثل تابناک و خبرآنلاین مجوز خبرگزاری می گیرند ولی همین دو رسانه در حال حاضر ظاهر و ساختارشان با خبرگزاری های دیگر، متفاوت است.
شیخ صراف ادامه داد: در همان سال ها موسسه کیهان که مجلات گروه روزنامه ها را داشتند، مجوز خبرگزاری می گیرند و تا الان که نزدیک دو دهه است این رسانه مجوز خبرگزاری گرفته اما خبرگزاری ندارد. باتوجه به این مسائل، گویا یک جای کار اشکال دارد.
سردبیر خبرگزاری کتاب ایران با نگاهی مدیریتی درباره نوع اعطای مجوز رسانه ها و وضعیت آنان تشریح کرد: در اینجا می خواهم با رویکردی مدیریتی به تحلیل وضعیت رسانه ها بپردازم. سازمانهای یادگیرنده باید بتوانند از بقیه سازمان های یادگیرنده جلوتر باشند، آن هم از منظر تعریف تک حلقه ای و دو حلقه ای. تک حلقه ای به این معناست که برای فرایندهایتان یک سری شاخص تعیین می کنید و سعی می کنید در کارهای خود این شاخصه را رعایت کنید تا کار به بهترین شکل انجام شود.
شیخ صراف بیان کرد: یادگیری دو حلقه ای به این معنا که در عین اینکه سازمان در حال فعالیت است، همزمان حواسش به خروجی است و ملاک های خود را هم اصلاح می کند.در طی این سال ها اگر بخواهیم وزارت فرهنگ و ارشاد و معاونت را از منظر مدیریتی و اعطای مجوزها رسانه ها، بررسی کنیم، رویکرد مدیریتی ما دو حلقه ای نبوده است.
این فعال رسانه ای در ادامه صحبت های خود ضرورت بازنگری در برخی فعالیت های رسانه ای را لازم دانست و گفت: در حال حاضر بسیاری از رسانه ها که اسم خبرگزاری را یدک می کشند، واقعا در حد یک سایت خبری هم فعالیت ندارند و مخاطب و خروجی ندارند و بضاعت چنین کاری را هم ندارند. به همین خاطر من فکر می کنم یادگیری دو حلقه ای در اینجا بیشتر انجام شود و درباره فعالیت اینها بازنگری شود تا فضا برای رسانه های تخصصی که ظرفیت فعالیت بیشتری دارند، باز شود.
شیخ صراف با توضیح درباره دلایل افزایش فعالیت رسانه ها در قالب خبرگزاری و پایگاه خبری در دهه گذشته گفت: در یک دوره ای بسیاری از سازمان و نهادهای دولتی و حاکمیتی نیاز به فعالیت رسانه ای را در خود حس کردند. به همین خاطر شاهد افزایش فعالیت رسانه ای نهادها و ارگان های دولتی در قالب پایگاه خبری و خبرگزاری ها بودیم مثل وزارت ورزشوجوانان که خبرگزاری برنا را تاسیس کرد و دیگر پایگاه ها که از این دست بودند…
او ادامه داد: همچنین وجود یک رسانه برای این نهادها نوعی پرستیژ بود. از طرفی دیگر وجود یک سری حمایت های دولتی و یارانه ای، موجب شد تا سازمان به سمت تاسیس رسانه و خبرگزاری بروند.
حبیب الله عباسی، مدیرمسئول شفقنا با اشاره به پیشینه تاسیس خبرگزاری تخصصی گفت: عنوان خبرگزاری از یک زمانی برجسته شد و خیلی ها علاقمند شدند تا عنوان آن را به یدک بکشند. البته ناگفته نماند که مجوز شفقنا، پایگاه خبری است اگرچه به عنوان خبرگزاری شناخته می شود. باید مشخص شود کارکرد خبرگزاری و پایگاه خبری چیست و چه تفاوت و اشتراکی با هم دارند. البته خبرگزاری ها از وظایف خود عدول کرده اند و به حوزه های دیگری هم می پردازند.
او با اشاره به تعریف خبرگزاری غیردولتی گفت: طبق ماده ۲ آیین نامه تاسیس و نحوه فعالیت خبرگزاری های غیردولتی، تعریف از خبرگزاری فارغ از ابعاد حرفه ای، دیدگاه رسمی حکومتی را نسبت به تشخیص یک رسانه به عنوان خبرگزاری به تصویر می کشد. طبق این ماده خبرگزاری موسسه ای با سرمایه غیردولتی به وسیله اشخاص حقیقی و حقوقی تاسیس شده و مجاز است تا در زمینه های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و … فعالیت داشته باشد. در همان زمان ما بیش از ۴۰ خبرگزاری دارای مجوز داشتیم و تعداد زیادی هم بدون مجوز بودند. اقای انتظامی معاونت مطبوعاتی وقت جلوی مجوزدادن را گرفتند. باید بررسی شود که تشکیل فلان خبرگزاری دولتی تخصصی چقدر ضرورت دارد و چقدر در حوزه تخصصی خود کار کرده اند.
عباسی به بیان چالش های رسانه تخصصی پرداخت و گفت: اولین چالش رسانه های تخصصی بحث مخاطب است. به عبارتی در مکالمات روزمره مسئولان هم از مدیران رسانه ها می پرسند چقدر مخاطب دارید؟ این درحالی است که خبرگزاری تخصصی مخاطبش محدود است و با یک خبرگزاری عمومی نباید مقایسه کرد. خبرگزاری های تخصصی مخاطبان حرفه ای دارند. به عنوان مثال شفقنا بیشتر مخاطبانش حوزوی هستند چون کارکرد خود شفقنا پرداختن به حوزه دین، تشییع و فرهنگ اهل بیت است.
او انتقاد کرد: خبرگزاری های ما تبدیل به انبانی از خبرهای مختلف شده اند که موجب گیج شدن مخاطب می شوند. خبرگزاری داریم که بجای تولید خبر، تنها به بازنشر اکتفا می کند. طبیعتا این رسانه در درازمدت کارکرد خودش را از دست می دهد.
عباسی با اشاره به اهمیت نیازسنجی مخاطبان در رسانه های تخصصی گفت: چالش بعدی بی توجهی خبرگزاری های تخصصی به نیازسنجی مخاطب و مخاطب شناسی است. به عنوان نمونه در شفقنا باید مخاطبان حوزوی خودمان را بشناسیم، بدانیم که در کجا هستند و چه اخباری مورد نظرشان است.
شیخ صراف با اشاره به اینکه در هر دوره ای مواردی برای فعالیت رسانه ها وجود داشته، بیان کرد: اینکه به زیاد بودن خبرگزاری ها اشاره کردم به خاطر دو علت است یکی اینکه بسیاری از این رسانه ها آنچه که باید نیستند، به خاطر همین وجود و حضورشان زیادیست و حضورشان در بین خبرگزاری ها اشتباه است. موج بعدی که نهادهای و ارگان های دولتی وارد آن شدند، تأسیس شبکه اجتماعی بود. در یک دوره ای همه تمایل به این داشتند که گروه مجلات داشته باشند هر چند درآمدهای اقتصادی خوبی هم داشتند.
شیخ صراف با اشاره به اینکه بسیاری از رسانه ها و نهادها اصرار بر اینکه حتما اسم و عنوان خبرگزاری داشته باشند، آن را از مهم ترین چالش های رسانه های تخصصی می داند.
این سردبیر در ادامه به تعریف های مهم یک خبرگزاری پرداخت و گفت: در تعریف کلاسیک خبرگزاری گفته می شود که باید منبع اخبار دست اول باشد و مرجعی برای دیگر رسانه ها باشد. در یک دوره ای این مرجعیت برای رادیو و تلویزیون بود. اما الان این مرجعیت به بسیاری از رسانه های دیگر تغییر داده شد. حال باید ببینیم در رسانه های تخصصی اخبار دست اول تا چه حد رعایت می شود. بحث بعدی در رسانه های تخصصی همین مرجعیت است که باید گستردگی، سرعت انتشار و عمق مطالب داشته باشند که در رسانههای تخصصی باید در نظر گرفته شود.
او گفت: عمق مطالب موضوع بسیار مهمی در رسانه های تخصصی است که باید به آن توجه شود. به طور مثال ما در بسیاری از خبرگزاری ها صفحه فرهنگی را داریم که آیکون اخبار کتاب را داریم که نهایتا با دو نیرو می تواند کار کند. این رسانه طبیعتا نمی تواند به همه اخبار این حوزه برسد و بیشتر به همان دریافت و انتشار اخبار دریافتی اکتفا می کند. خب برای موضوعات تخصصی و عمقی باید این موضوع را برون سپاری کند. یا در رسانه های دیگر یک خبرنگار تمام مسائل فرهنگی را پوشش می دهد که اوضاع بدتری دارد.
شیخ صراف گفت: همه این موارد برای ما رسانه های تخصصی این نکته را گوشزد می کند که به سمت موضوعات عمقی تر، جزئی تر و تخصصی تر و بدیع تر برویم. متاسفانه ما مجله تخصصی درباره کتاب هم خیلی کم داریم پس نیاز به خبرگزاری و رسانه تخصصی در این باره بسیار احساس می شود. تنوع و حجم تولیدات هم از دیگر مباحث مهم برای شاخص در تعریف و ماموریت و چالش رسانه های تخصصی است که باید بتوان درباره آن گفتگو کرد. خیلی از ادعا و صحبت های ما شهودی و تجربه زیستی است.
این فعال رسانه ای با توضیح درباره دیگر چالش های مهم رسانه های تخصصی گفت: از دیگر مباحث مهم در هر رسانهای منابع انسانی است. در هر رسانه ای نیروی انسانی از هر شاخصه ای مهم تر است، چون نیروی انسانی باید توانایی تولید و انتشار اخبار و دیگر مطالب را در رسانه ها داشته باشد. ما در رسانه های تخصصی با کمبود نیروی تخصصی و آموزش دیده، مواجه ایم. البته باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که همین کمبود نیرو باعث می شود تا رشد برای خبرنگار و رسانه اتفاق نیافتد. مگر اینکه خود خبرنگار خود را مجهز کند تا بتواند به رده های بالاتر در تحریریه ها برسد.
به گزارش شفقنا رسانه عباسی در ادامه تاکید کرد: من مخالف تعدد خبرگزاری های دولتی هستم. هرکدام از خبرگزاری ها علاوه بر ساختمان نیاز به نیروی انسانی و امکانات متعددی دارند که اگر بخواهیم حساب کنیم، بودجه زیادی برای اداره آن ها لازم است این در حالی است که می توانند اطلاع رسانی خود را از طریق خبرگزاری های دیگر انجام دهند. باید تلاش شود تا خبرگزاری های غیر دولتی شکل بگیرند.
مدیرمسئول شفقنا با اشاره به فقدان آموزش تخصصی در خبرگزاری های تخصصی گفت: یکی از چالش های رسانه های تخصصی، بحث آموزش است. هر سال در روز خبرنگار، با انبوهی از خبرنگاران روبه رو می شویم این در حالی است که ما با کمبود خبرنگار تخصصی روبه رو هستیم. عدم آموزش خبرنگاران در حوزه های تخصصی خود یک خلاء است.
عباسی ادامه داد: یکی دیگر از مشکلات حوزه خبرنگاری، بحث معیشت است. وقتی امکانات مالی خبرنگار وزارت نفت بیشتر از یک خبرگزاری معمولی است، استقبال از سوی خبرنگار متخصص هم برای کار در آنجا بیشتر می شود. مورد بعدی بحث نبود امنیت به معنای ایدهال آن برای خبرنگار رسانه است. البته این در همه حوزه های خبری وجود دارد. به عنوان مثال وقتی وارد کار خبری در حوزه دین شدم فکر می کردم، کارم آسان تر از حوزه سیاسی باشد ولی بعدها فهمیدم که حوزه دین هم حساسیت های ویژه دارد و شوخی بردار نیست.
او روایت کرد: یکی از فارغ التحصیلان ارشد علوم ارتباطات در نمایشگاه کتاب با من صحبت کردند و تمایل داشتند در شفقنا کار کنند. من همان روز گفتم برای من تجربه و تسلط شما بر روی خبرنگاری حوزه دین ملاک است نه صرفا داشتن مدرک دانشگاهی. کار خبر در حوزه دین سختی ها و آداب خاصی دارد. شما اگر به جای سمت آیت الله از حجت الاسلام والمسلمین استفاده کنید، طرف از شما دلگیر می شود.
عباسی تاکید کرد: بهتر است دفتر مطالعات رسانه، معاونت مطبوعاتی و دانشکده های علوم ارتباطات و خبر بیشتر بر روی آموزش خبرنگاری تخصصی در قالب کلاس درسی و یا کارگاه تمرکز کنند.
شیخ صراف ادامه داد: از دیگر چالش های رسانه های تخصصی این است که نمی توانند اخبار استان ها را ساپورت کنند. تاسیس دفتر و نمایندگی و خبرنگار در دیگر استان ها برایشان مشکل است. حال اگر بخواهیم پا را فراتر از کشور بگذاریم و بحث انتشار اخبار بین المللی را برای رسانه های تخصصی در نظر بگیریم، چالش های زیادی مطرح است. اینکه رسانه های تخصصی بتوانند مخاطب غیر فارسی زبان پیدا کنند، اگر بخواهیم به گستردگی جغرافیایی و زبانی بپردازیم و بگویم رسانه های تخصصی باید به آن توجه کنند، قطعا دچار چالش هایی خواهیم بود.