شفقنا رسانه- مریم سلیمی:*
به تازگی در اخبار شنیده ایم که دختری ۱۶ ساله که گم شده بود توانسته به یاری زبان بدن مخصوص قربانیان خشونت خانگی در سکوت درخواست کمک کرده و با همین روش از چنگال رباینده خود بگریزد.
در پی این حادثه که در آمریکا رخ داده، با علائم دست دختر، یک شهروند به محض مشاهده این علائم با پلیس تماس گرفته و موجبات نجات دختر را فراهم می سازد. این دختر با علائم مذکور در رسانه های اجتماعی آشنا شده بود.
آنچه در این میان حائز اهمیت تعریف قراردادهای مختلفی از جنس زبان بدن، در چارچوبهای ایما، اشاره، نمادها، علائم تصویری و حتی رنگی خاص و… میان پلیس و شهروندان است که برخی از آنها می تواند با بهره گیری از علائم بین المللی و بعضی مبتنی بر قرادادهای داخلی و بومی صورت گیرند. تعیین این قراردادها و آموزش آنها به شهروندان می تواند از برخی تخلفات، جرایم و… جلوگیری کرده یا در میزان آنها موثر باشد.
واحد ویژه آموزشهای زبان بدن و نشانه های قراردادی پلیس و شهروندان می تواند در بخش آموزشهای همگانی نیروی انتظامی شکل گیرد. این مهم نیازمند تدوین آیین نامه، دستورالعملها و تولید محتواهای آموزشی لازم برای آموزش در سنین و قشرهای مختلف است. این آموزشها که می توانند در بستر و پلتفرمهای مختلف صورت گیرند (از جمله در رسانه های اجتماعی) قادرند در عمل، شهروندان را همیار پلیس نمایند.
پیش از این نیز شاهد بوده ایم تا در حوادثی مانند خشونت خانگی، افراد در پی تماس با پلیس مثلاً پیتزا سفارش داده اند که عموماً مبتنی بر ابتکار عمل شخصی و خارج از قراردادهای مشخص صورت گرفته اند در حالی که بهره گیری از زبان بدن، کدهای واژگانی، آوایی، تصویری و… می توانند در این مسیر بسیار یاری گر باشند.
حتی پلیس می تواند برای شرایط اضطرار شهروندان مجاری ارتباطی را تعیین کند تا افراد با ارسال ایموجی یا کدهایی خاص در یک بستر ارتباطی از پیش تعیین شده، به پلیس ارسال علامت کرده و پلیس نیز به یاری تلفن همراه و ردیابی محل استقرار به نجات فرد بپردازد. این آموزشها می توانند برای افراد گزارش کننده حوادث نیز چارچوب مندتر شوند.
باید در نظر داشت که راز موفقیت اینگونه آموزشها نهادینه کردن آنها از سنین کودکی و ترویج آن در بین اقشار و گروه های سنی مختلف است. همچنین ممکن است در چارچوب همین قراردادها، از رنگ ها یا علائمی خاص بهره گرفته شود تا روند یاری به افرادی ویژه سرعت گیرد. به طور مثال، استفاده از رنگ یا نشانه ای خاص در قالب بازوبند و… مخصوص افرادی که دارای اختلالات حافظه ای هستند، به شهروندان و پلیس در شناسایی و نجات آنها کمک کند.
به هر تقدیر، ارتباط شهروندان و پلیس نیازمند ورود به فاز تعامل و ارتباط بیشتر است و قراردادهای ارتباطی مذکور می توانند این روند را تسریع و تسهیل کنند. در این مسیر، متخصصان ارتباطی، روانشناسان اجتماعی و طراحان گرافیک می توانند به پلیس در طراحی و تدوین اینگونه قراردادها و زبان بدن و آموزش های مربوطه یاری رسانند.
بهره گیری از تجارب موفق جهانی و تجربه نگاری و مستندنگاری به ویژه با رجوع به حوادث و جرایم پرتکرار در این خصوص می تواند پلیس را به قراردادهای بهتر و بیشتری برساند. مهمتر از تدوین و تعیین این قراردادها نهادینه کردن انها در جمع عموم جامعه است که همت آموزشهای همگانی نیروی انتظامی را طلب می کند.
تولید محتوا در قالبهای نوشتاری، تصویری، خبری، داستانسرایی، انیمیشن، فیلم و… در منظر آموزشی می توانند راهگشا و سازنده باشند. امید می رود برآیند اینگونه حرکتها و آموزشها به کاهش جرایم و تخلفات کمک کند.
*دکترای علوم ارتباطات و پژوهشگر ارتباطی