شفقنا رسانه_چند روز پیش در نشست پرسش و پاسخ فیلم «خط فرضی» در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر، یکی از خبرنگاران سوالی از «پژمان جمشیدی» بازیگر این فیلم پرسید (در فوتبال که به جایی نرسیدید فکر نمی کنید برای دیده شدن راه های بهتری وجود دارد) که واکنش های زیادی را در میان اهالی رسانه در پی داشت و بسیاری آن را توهین آمیز تلقی کردند. با این حال آیا طرح چنین سوالاتی از سوی خبرنگاران درست است؟ اصول اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری در چنین مواقعی چه می گوید؟ حوریه دهقان شاد، مدرس ارتباطات معتقد است که در نشست خبری فیلم خط فرضی خبرنگار نرم های فرهنگی جامعه ایرانی را رعایت نکرده است و ادبیات سوال به گونه ای است که این تصور را به وجود می آورد، گویی هدف خبرنگار از طرح آن، برانگیختن واکنش بازیگر و عصبانی کردن او و به دنبال آن ایجاد حاشیه باشد. این در حالی است که خبرنگار باید سوالات انتقادی را در عین رعایت ادب و به دور از تشریفات بیان کند.
حوریه دهقانشاد، مدرس ارتباطات با ارزیابی پرسش خبرنگار از «پژمان جمشیدی» به شفقنا رسانه می گوید: به نظر می رسد که خبرنگار در طرح سوال یا نقدش نرم های فرهنگی جامعه ایرانی را رعایت نکرده است و ادبیات سوال به گونه ای است که این تصور را به وجود می آورد، گویی هدف خبرنگار از طرح آن، برانگیختن واکنش بازیگر و عصبانی کردن او و به دنبال آن ایجاد حاشیه باشد. چراکه طبیعتاً خبرنگار می داند ادبیات چنین پرسشی کمتر با پاسخ منطقی همراه خواهد بود.
او ادامه می دهد: من واقعاً برخورد آقای پژمان جمشیدی را تحسین می کنم چراکه خیلی منطقی برخورد کردند. کما اینکه ما در جشنواره فجر سال های گذشته شاهد برخورد تند برخی از بازیگران با خبرنگاران هم بودیم. وقتی آقای پژمان جمشیدی در تیم ملی و یکی از تیم های برتر کشور فوتبال بازی کرده اند، خبرنگار چگونه می تواند بگوید که در فوتبال به جایی نرسیده است؟ از طرفی ایشان بازیگر خوبی هم هستند. البته مهم نیست که من چه دیدی نسبت به بازیگری و بازی فوتبال ایشان دارم، مهم این است که ادبیات و نحوه طرح سوال از سوی خبرنگار با قضاوتی همراه بود که از لحاظ اصول اخلاق روزنامه نگاری درست نیست.
با این حال تکرار چنین ادبیاتی از سوی خبرنگاران چه پیامدهایی به همراه خواهد داشت؟ دهقان شاد پاسخ می دهد: مسلماً سوال توهین آمیز، جواب توهین آمیز یا خشمگینانه ای را هم به دنبال خواهد داشت. من معتقدم چنین برخوردهایی سبب می شود تا شأن جایگاه خبرنگاری در نزد افکار عمومی پایین بیاید. به شخصه از چنین برخوردی، احساس خجالت و شرمساری کردم. جایگاه روزنامه نگار در همه جوامع جزو گروه فرهیختگان محسوب می شود و از یک فرهیخته انتظار رفتار مورد تحسین می رود. مسلماً این نحوه برخورد واکنش تحسین برانگیزی از سوی افکار عمومی را به همراه نخواهد داشت.
این استاد دانشگاه تاکید می کند: خبرنگار باید در طرح سوالش از قضاوت و داوری پرهیز کند، تسلط کاملی بر موضوع داشته باشد و این تسلط را در نحوه چینش کلمات و ادبیات بیانش نشان دهد تا مصاحبه شونده به این درک برسد که خبرنگار نسبت به موضوع مورد سوال آگاهی کاملی دارد. به عبارتی خبرنگار در عین پرهیز از بیان کلمات تهاجمی باید به گونه ای سوالش را طرح کند که مشخص باشد، به دنبال پاسخ است نه حاشیه.
این استاد دانشگاه ضمن اشاره به اینکه بیان پرسش های انتقادی و تند در کشورهای غربی به عنوان امری عادی محسوب می شود، می گوید: چه بسیار شاهد طرح پرسش های انتقادی و تند از سوی خبرنگاران خارجی بودیم. با این حال شاهدیم که سوالات انتقادیشان را هم با رعایت ادب مطرح می کنند. به عبارتی خبرنگار در عین رعایت ادب، منتقد است و از پاسخ مصاحبه شونده، دوباره سوال طرح می کند و تا قانع نشود به پرسشگری ادامه می دهد.
او ادامه می دهد: همواره از طرح سوالات تشریفاتی برخی از خبرنگارانمان انتقاد داشتم. با این حال تاکید دارم که خبرنگار باید پیشینه کافی از موضوع مورد مصاحبه داشته باشد تا بتواند مصاحبه شونده را به چالش بکشد. نمونه خوب مصاحبه چالشی را می توان در مصاحبه خبرنگار طلوع نیوز با آقای ظریف ببینید. به عبارتی خبرنگار در عین رعایت ادب و به دور از تشریفات، مصاحبه شونده خود را به چالش می کشاند.