شفقنا رسانه– سایت موسسه روزنامه نگاری رویترز در مطلبی به قلم «Meera Selva» خبرنگار خود نوشت:روزنامهنگاران در حال نوشتن اولین پیش نویس تاریخ هستند و روایتهای خود درباره به قرنطینه رفتن جوامع را با سرخوردگی تایپ میکنند، درحالیکه دولتها از بحرانهای ایجاد شده به عنوان فرصتی برای خاموش کردن مطبوعات و رسانهها استفاده میکنند.
به گزارش سرویس ترجمه شفقنارسانه Meera Selva در سایت موسسه روزنامه نگاری رویترز نوشت: روزنامهنگاران در حال نوشتن اولین پیش نویس تاریخ هستند و روایتهای خود درباره به قرنطینه رفتن جوامع را با سرخوردگی تایپ میکنند، درحالیکه دولتها از بحرانهای ایجاد شده به عنوان فرصتی برای خاموش کردن مطبوعات و رسانهها استفاده میکنند.
حمله به آزادی رسانهها در بیشتر موارد مربوط به کشورهایی است که سابقه طولانی در سانسور اخبار ناخوشایند دارند. مؤسسه صلح بین المللی (IPI) تاکید میکند که در چین وب سایتهای خبری بسته شدهاند، انتقادهای اعتراضی نسبت به مقامات در رسانههای اجتماعی سرکوب شده و شهروند خبرنگاران مستقیما مورد هدف قرار گرفتهاند. سایت .indexoncensorship.org محدودیتهای اعمال شده به بهانه ویروس کرونا علیه رسانهها در سراسر جهان را رصد میکند؛ نقشه حاصل از این رصد نشان میدهد که فشار بر آزادی رسانهها در همه جا دیده میشود.
انواع محدودیت و فشار بر رسانهها را میتوان به پنج حوزه تقسیم کرد: ۱: سوء استفاده از قوانین مربوط به وضعیت اضطراری ۲: محدودیت در تردد و مجوزهای رسانهای، ۳: سوء استفاده از قوانین مربوط به اطلاعات جعلی، ۴: محدودیتهایی که به اسم گزارشهای غیروطنپرستانه اعمال میشود و در نهایت ۵: سرکوب افرادی که روشنگری و اطلاع رسانی میکنند.
البته وضعیت به طورکلی ناامیدکننده نیست؛ اما شرایط فعلی به گونهای است که ارتباط با مردم و به اشتراک گذاشتن دادهها و اطلاعات از هر زمان دیگر اهمیت بیشتری دارد و روزنامه نگاران در موارد زیادی صدا و روایتی که به دنبالش هستند را پیدا میکنند. روزنامهنگاران پاکستان که مدتهاست به تعامل با دولت مخالف رسانهها عادت کردهاند، صدای تازه و انتقادیتری پیدا کردهاند. حتی رسانههای حامی دولت نیز پرسشهای دشوار درباره مواضع رسمی پیرامون بحران را آغاز کردهاند. در اسپانیا، آفریقای جنوبی و انگلیس روزنامهنگاران به عنوان مشاغل کلیدی در نظر گرفته شدهاند و با وجود قرنطینه اعمال شده، آنها میتوانند برای تهیه گزارش سفر کنند و تردد داشته باشند. بحران کرونا شرایطی است که باید از آزادی رسانهها دفاع شود؛ اما مطالعهای که به صورت موردی انجام شده نشان میدهد که ویروس کووید- ۱۹ تهدید جدیدی برای آزادی رسانهها محسوب میشود.
۱: مقررات وضعیت اضطراری
چندین کشور برای مقابله با ویروس کرونا وضعیت اضطراری اعلام کرده و در این شرایط حقوق و قوانین مربوط به آزادی بیان و رسانهها را نیز معلق کردهاند. جالبتر از همه مجارستان است که به طور موقت مجلس را به حالت تعلیق درآورده و مجازات انتشار اطلاعات جعلی را به پنج سال زندان افزایش داده است و این مسئله موجب هراس بیشتر روزنامه نگاران شده است زیرا وضعیت اضطراری سلاحی است که دولت از آن جهت فشار به روزنامهنگاری مستقل استفاده میکند.
در اردن نیز دولت مقرراتی وضع کرده است که در شرایط جنگ، فاجعه یا بیماریهای همهگیر این امکان را به نخست وزیر میدهد تا پیامها، روزنامهها، نشریات و همه ابزار و مکانهای مربوط به تبلیغات را قبل از اینکه منتشر شوند از کار انداخته و توقیف کند. خبرنگاران میگویند این قانون در حال حاضر تأثیر منفی دارد و باعث شده روزنامهنگارن از ترس مجازات به خود سانسوری دچار شوند. اسرائیل نیز از قوانین مربوط به شرایط اضطراری برای افزایش قدرت نظارت بر مردم استفاده کرده است.
۲: گزارشهای غیر وطنپرستانه
گزارشهای مربوط به ویروس کرونا لحن ملی به خود گرفته است. همه کشورها بر روی مسائلی چون امنیت مرزهای خود، تعداد مرگ و میر در کشور و مقایسه نرخ مرگ و میرها، زمان قرنطینه و سرعت آزمایشها در مقایسه با سایر کشورها تمرکز کردهاند. توانایی مقابله با کرونا در بسیاری از مناطق و کشورها به عامل غرور ملی تبدیل شده است و گزارشهای انتقادی برای روحیه مردم بیفایده تلقی میشود. نارندا مودی نخست وزیر هند ساعتی قبل از اعلام قرنطینه از مالکان و سردبیران بیست رسانه کلیدی و مهم خواست تا به گزارشها و پوششهای خود لحن مثبتی دهند و اقدامات دولت و انتقادهای کم اهمیت را برجسته کنند. عدم تمایل به شنیدن انتقادات در مسئله کرونا در سایر کشورها نیز وجود دارد.
۳: محدودیتهای سفر و مجوز فعالیت رسانهای
کووید- ۱۹جهان را به قرنطینه رسانده است و جای تعجب نیست که محدودیت رفت و آمد و سفر شامل روزنامهنگاران نیز شده است. در فلیپین از طرف دفتر رئیس جمهور رفت و آمد همه روزنامهنگاران به مناطق قرنطینه شده بدون کارت شناسایی که از طرف دفتر ارتباطات رئیس جمهور صادر میشود ممنوع اعلام شده است. علاوه بر این دولتها مجوز فعالیت رسانهای را به عنوان سلاحی جهت اخراج روزنامهنگاران خارجی به کار میبرند. چین مجوز رسانهای چندین خبرنگار خارجی را که برای روزنامههای امریکایی در پکن کار میکردند لغو و آنها را از این کشور اخراج کرد. مقامات مصری مجوز فعالیت رسانهای روت میکلسون خبرنگار روزنامه گاردین را لغو کردند. این اتفاق زمانی رخ داد که میکلسون گزارشی از مطالعهای ارائه داد که نشان میداد احتمالا موارد مبتلا به کرونا در مصر بیشتر از آمارهای رسمی است.
۴: سوء استفاده از قوانین مربوط به اطلاعات جعلی
قوانین مقابله با انتشار اطلاعات جعلی در کمال تعجب علیه روزنامهنگاران استفاده میشود؛ روزنامهنگارانی که {از دید دولتها} در شبکههای خبری یا رسانههای اجتماعی از خط خبری رسمی کشور خارج شدهاند. محمد الشرائی معاون آژانس خبری صبا در یمن پس از توئیت جزئیات بیشتر درباره اولین مورد ابتلا به ویروس کرونا در این کشور تعلیق شد. او بعداً توئیت خود را حذف کرد و گفت که محتوای توئیت او تایید نشده است، اما علیرغم این به دلیل انتشار اطلاعات غلط در رسانههای اجتماعی از کار تعلیق شد. مجلس روسیه نیز مجموعه قوانینی تصویب کرده است که تا پنج سال زندان برای انتشار اخبار جعلی درباره ویروس کرونا در نظر گرفته شده است.
۵: فشار و بازداشت افرادی که روشنگری و اطلاعرسانی میکنند.
حکومتها و مقامات کشورها گامهایی برداشتهاند تا از دسترسی روزنامهنگاران به اطلاعات مورد نیاز جهت گزارش اخبار جلوگیری کنند. این مسئله در بسیاری از موارد برای افرادی که اقدام به روشنگری و اطلاعرسانی میکنند محدودیت ایجاد کرده است. دکتر Li Wenliangپزشک چینی که هشدارهای اولیه درباره ویروس کرونا در ووهان چین را به صدا درآورد به دلیل انتشار شایعات دروغ در ماه دسامبر بازداشت و مجبور به اعتراف درباره نقض قوانین و امضای مستندات پلیس شد و زمانی به طور رسمی از این اتهام تبرئه شد که به دلیل ابتلا به ویروس کرونا درگذشت.
انجمن پزشکان انگلستان شواهدی پیدا کرد که نشان میدهد مدیران بیمارستانهای عمومی کشور به پزشکان و پرستاران گفتهاند که نباید درباره کمبود تجهیزات محافظت شخصی صحبت کنند. دستیابی به اطلاعات در دیگر کشورها نیز سختتر شده است. مثلاً در برزیل زمان درخواستهایی که برای آزادی اطلاعات ارائه شده است به حالت تعلیق درآمده است.
اما هنوز هم روزنامهنگاران کارهای بینظیری انجام میدهند؛ خودشان را در معرض خطر قرار میدهند تا از بیماری همهگیری که سیستمهای جهانی را به صورت بیسابقهای از کار انداخته است، گزارش تهیه کنند. این بیماری همهگیر باید مستند شده، تجزیه و تحلیل و ثبت شود. اگر جوامع به فکر بازسازی خودشان هستند، داستانهای مردمان باید گفته شود و سیاستمداران نیز باید پاسخگو باشند. تداوم روزنامهنگاری بسیار مهم و حیاتی است.
ترجمه: هادی خیری