شفقنا رسانه– هفته پیش یک فروند بوئینگ ۷۳۷ شرکت هواپیمایی اوکراین در نزدیک شهر پرند سقوط کرد و تمام مسافران و خدمه آن کشته شدند. در چند روز اول رسانه های خارجی با انتشار مطالب و فیلم هایی از ساقط شدن هواپیما نوشتند و خبرنگاران و رسانه های داخلی هم در مصاحبه با کارشناسان و مقامات داخلی به نقص فنی هواپیما اشاره و رسانه های خارجی را متهم به عملیات روانی کردند. بعد از بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح و اعلام هدف قرار گرفتن این هواپیما توسط پدافند به علت خطای انسانی، فضای رسانه ای با واکنش های زیادی مواجهه شد و بسیاری از رسانه ها از قضاوت شتابزده خود عذرخواهی کردند و عملکرد مسئولان مربوطه در دادن اطلاعات اشتباه به کارشناسان را موجب بالا رفتن بی اعتمادی مردم به رسانه ها و حاکمیت خواندند. با این حال در چنین شرایطی راهکار چیست و اهالی رسانه، مسئولان و متولیان کشوری باید چه کنند تا اعتماد از دست رفته مردم به رسانه ها را دوباره بازگردانند؟ بیژن نفیسی راهکار را در دنبال کردن منابع متعدد برای پیگیری صحت یک خبر می داند و معتقد است که در کنار همه زمینه های مورد نیاز برای حفظ اقتدارمان در منطقه از جمله قدرت دیپلماسی و منابع مالی به قدرت رسانه هم نیاز داریم، به همین دلیل باید جایگاه واقعی رسانه را درک و از آن استفاده کنیم. او می گوید: باید رسانه را در خیلی از مسائل محرم بدانیم. اگر رسانه ها در همه موضوعات در جریان قرار بگیرند با اطلاع رسانی درست خیلی بهتر می توانند به ما در جلب اعتماد عمومی کمک کنند.
بیژن نفیسی، روزنامه نگار پیشکسوت و مدرس روزنامه نگاری به شفقنا رسانه می گوید: می دانید که اعتماد به تدریج به دست می آید ولی متاسفانه می تواند یکباره از دست برود. از طرفی برای بدست آوردنش احتیاج به گذشت زمان است و رسانه ها باید در یک پروسه طولانی تری تلاش کنند تا اعتماد از دست رفته مخاطبانشان را بدست بیاورند. نمی توان در این اتفاق اخیر صد در صد رسانه ها را مقصر بی اعتماد شدن مخاطب دانست، چون آن ها سعی کردند از منابع رسمی اطلاعات بگیرند و غیر از این چاره دیگری نداشتند.
او با اشاره به تلاش رسانه ها برای فرار از شایعه می گوید: فرمول شایعه عبارت از ابهام ضرب در اهمیت یک رویداد است. خب سقوط هواپیما خبر پر اهمیتی است و اگر ابهام از آن گرفته شود، طرف دیگر معادله صفر می شود و شما گرفتار شایعه نمی شوید. به همین دلیل رسانه ها هم تلاش کردند تا از منابع رسمی اطلاعات خودشان را بگیرند. به عبارتی با سازمان هواپیمایی، کارشناسان و مسئولان مربوطه صحبت کردند تا ابهام را بگیرند و رسانه در دام شایعه نیفتد. به عقیده من اینکه منابع رسمی هم دچار مشکل و ابهام در اطلاع رسانی بودند سبب شد تا میزان مقصر بودن رسانه کمتر شود. چراکه رسانه سعی کرده تا از منبعی رسمی با اسم و مشخصات کامل، اطلاعات را بگیرد و منتشر کند و در اینجا راوی بوده است.
نفیسی تاکید می کند: گاهی می گوییم رسانه می تواند شاهد های عینی را هم ببیند. خب در این نوع حوادث نمی توان به راحتی شاهدی عینی پیدا کرد تا از طریق آن ها اطلاعات بیشتری گرفت. به همین دلیل باید به منابع رسمیشان مراجعه کنند و رسانه ها هم این کار را کردند. یکسری منابع خارجی هم به دور از قضایا بودند که اطلاعات مختلفی را از منابع دیگر منتشر می کردند. از طرفی هم متاسفانه همواره شرایط به گونه ای می شود که اخبار مختلف، یک حاشیه سیاسی پیدا می کنند و این مسئله خود به خود کار اطلاع رسانی را مشکل تر می کند.
او ادامه می دهد: وقتی چنین اتفاقی در زمانی افتاده که شرایط در منطقه اضطراری است، به تاسیسات آمریکایی ها موشک زده ایم از طرفی هم کشور قبل از سقوط هواپیما تهدید به بمباران شده است و… همه سبب شده تا شرایط خاصی حکم فرما باشد. اگرچه رسانه ها سعی کردند پرسشگری کنند ولی همیشه سعی شده تا اطلاعات از منابع رسمی گرفته شود.
نفیسی با تاکید بر اینکه رسانه ها باید از منابع متعدد دنبال صحت یک خبر باشند، می گوید: اصولاً برای اینکه بتوانیم صحت و سقم خبری را بدست بیاوریم باید به تعداد منابع بیشتری مراجعه کنیم تا اگر تناقضی در بیان قضایا وجود دارد، بتوانیم آن را به گونه ای به مخاطب نشان دهیم. این نوع عملکرد، شرایط را برای ما در اطلاع رسانی صادقانه تر می کند. وقتی خبر را از منابع مختلفی پیگیری کنیم و آن ها را کنار هم بگذاریم، مقداری قضاوت برای دیگران راحت تر می شود. بنابراین نباید به اطلاعات یک یا دو منبع اکتفا کرد بلکه باید از منابع مختلف و متعدد، خبرگزاری های خارجی و… هم نقل شود تا بتوانیم اطلاعات بیشتری با زوایای متفاوت منتشر کنیم.
نفیسی معتقد است که در کنار همه زمینه های مورد نیاز برای حفظ اقتدارمان در منطقه از جمله قدرت دیپلماسی و منابع مالی به قدرت رسانه هم نیاز داریم، به همین دلیل باید جایگاه واقعی رسانه را درک و از آن استفاده کنیم. او می گوید: باید رسانه را در خیلی از مسائل محرم بدانیم. اگر رسانه ها در همه موضوعات در جریان قرار بگیرند با اطلاع رسانی درست خیلی بهتر می توانند به ما در جلب اعتماد عمومی کمک کنند.
این مدرس روزنامه نگاری تاکید می کند: اگر رسانه های ما دستشان باز باشد و بتوانند به گونه ای دنبال زمینه هایی برای اطلاع رسانی درست باشند، خیلی کمک می کنند تا جلوی اختلاس ها و بسیاری از مسائل گرفته شود. رسانه یک مسئولیت اجتماعی دارد و ما باید جایگاه آن را مشخص کنیم و اجازه دهیم این مسئولیت اجتماعی را به نحو احسنت در سطح جامعه پیاده کند. باید سعی شود تا دست اندرکاران رسانه با آخرین تکنیک ها و تکنولوژی ها آشنا شوند و دوره هایی برای به روز شدن خبرنگاران بگذارند. اگرچه در حوزه آموزش روزنامه نگاری بحران در کشور خیلی کار شده ولی چون کشور ما در یک منطقه بحرانی است، روزنامه نگاران مان همچنان در این حوزه به قدر کافی مهارت ندارند.
∗مطالب ما را در کانال تلگرامی شفقنا رسانه (mediashafaqna@) دنبال کنید.
∗ نقد و نظر و سوژه های خود را از طریق ارتباط با ادمین کانال(shafaqnamedia_admin@) به ما بگویید.