شفقنا رسانه– نشست«نمایش کودکان در فضای مجازی؛ آسیب شناسی نقض حریم خصوصی کودکان توسط والدین»با حضور دکتر شهین علیایی زند عضو هیئت علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی و فاطمه نوری راد دانشجوی دکتری ارتباطات و پژوهشگر کودک و رسانه برگزار شد.
به گزارش شفقنا رسانه، در ابتدای نشست هاله سادات سری، وکیل پایه یک دادگستری و عضو کمیته حقوقی انجمن حمایت از حقوق کودکان گفت: در حال حاضر استفاده از فضای مجازی با گذشته فرق کرده است. اگر قبلاً از این فضا تنها برای چت کردن، انتقال فیلم، عکس و… استفاده میشد. الان افراد با هدفهای مختلف مثل کسب درآمد، شهرت، دیده شدن و… وارد شبکههای اجتماعی میشوند و میخواهند از طریق تشکیل صفحات شخصی و جذب حداکثری مخاطبان در فضای مجازی با کمترین هزینه درامد کسب کنند و یا حتی دیده شوند و شهرت کسب کنند. یکی از ابزارهایی که در این فضا سبب جذب مخاطب میشود استفاده از کودکان است. یعنی حضور یک کودک در صفحه اجتماعی و شیرینکاریهایش باعث میشود تا دنبال کنندههای آن صفحه بیشتر شود. این مسئله باعث شد تا در این نشست درباره نمایش کودکان در فضای مجازی و آسیبشناسی نقض حریم خصوصی کودکان توسط والدین بحث کنیم.
فاطمه نوری راد، دانشجوی دکتری علوم ارتباطات و پژوهشگر حوزه کودک و رسانه هم در ابتدای نشست گفت: به عقیده من به اشتراکگذاریهای عادی تصاویر کودکانمان هم شامل پیامدهای سوء آن میشود چه برسد به انتشار عکسهای اروتیک شان. کودکان الان از تولد تا بزرگسالی لحظهلحظه زندگیشان ثبت و ضبط میشود و در معرض همگان قرار میگیرد. خب این کار باعث میشود تا تصویری از او در ذهن مردم شکل بگیرد و بر اساس این تصویر هویتش در آینده ساخته شود. به عبارتی ما با این کار اجازه نمیدهیم فرزندمان در نوجوانی اقدام به هویتسازی کند. توجه کنید که هویت امری بین الاذهانی است. یعنی من خودم را در آیینه دیگران میشناسم.
او ادامه داد: گاهی حتی با پاداش دادن به کودک در ازای شیرینکاریهایش جلوی دوربین شخصیتش را مهر طلب به بار میآوریم. به عبارتی من در حال القای این مسئله در ذهن فرزندم هستم که برای اثبات خودش باید به تأیید دیگران برسد و این یکی از پیامدهای منفی به اشتراک گذاشتن تصویر کودکانمان در فضای مجازی است.
این پژوهشگر حوزه کودک و رسانه به رواج پدیده چشم و همچشمی خانوادهها برای لایک گرفتن در صفحات مجازی اشاره کرد و گفت: از طرفی گسترش این فضا و تلاش برای لایک گرفتن باعث شده تا با پدیده چشم و همچشمی خانوادهها مواجهه شویم. خیلی از مواقع خانوادهها بعد از دیدن لایک های بیشتر کودکان در فضای مجازی، فرزند خود را مجبور به انجام حرکات و شیرینزبانی میکنند تا بتوانند لایک بیشتری بگیرند و گاهی این کار به فریاد کشیدن و عصبانی شدن از فرزندشان هم کشیده میشود و کودک را آزار میدهند تا تلاش کند که خود را به تأیید دیگران برساند.
نوری راد با بیان اینکه در کشورمان، به خاطر باورها و نوع فرهنگمان خیلی از مادران چون امکان نمایش خود در فضای مجازی ندارند از فرزندشان به عنوان یک کالا استفاده میکنند، گفت: مادران با لایک و تأیید گرفتن تصاویر و شیرینکاریهای فرزندشان گویی خودشان لایک گرفتهاند. ما امروزه شاهد ژانری در فضای مجازی به نام مادران اینستاگرامی هستیم. مادرانی که هویت خود را در اینستاگرام با کودکشان تعریف میکنند و این کودک کمکم منبع کسب درآمدشان میشود. نگاه این مادر به فرزندش به عنوان یک کالا یا ابزار است. شاید حتی خودش هم متوجه این مسئله نباشد ولی در اینجا علاوه بر حریم خصوصی کودک حقوق روحی و روانیاش هم نادیده گرفتهشده است. یعنی این کودک در دوران کودکیاش هیچ اختیاری از خود ندارد و والدین با این کار ، بزرگسالی او را هم تحت تأثیر قرار میدهند.
او تأکید کرد: با آمدن شبکههای اجتماعی تفاوت امر خصوصی و امر عمومی بهطورکلی برداشتهشده است. کودک لحظه خصوصی ندارد. ما شاهد انتشار فیلمهایی مثل ختنه کردن کودک و مواردی از این قبیل هستیم که خانوادهها در صفحات اجتماعی بارگذاری میکنند. اگرچه این فیلمها لایک میگیرند و حتی ممکن است باعث خنده شوند ولی در نظر بگیرید که این کودک قرار است در آینده وارد جامعه، مدرسه، گروه دوستان و… شود. خب انتشار چنین فیلمهایی باعث میشود تا این کودک همیشه مورد تحقیر همسالانش قرار بگیرد. شاید شما بگوید من تصاویر و فیلمهای خوب فرزندم مثل کتاب خواندن، شعر خواندن ، حرف زدن و… را منتشر کردم. به عقیده من این هم درست نیست چون من به فرزندم حق انتخاب ندادم.
نوری راد در ادامه به بیان راهکار برای والدین پرداخت و گفت: من فکر میکنم والدین نسبت به پیامدهای منفی نمایش فرزندانشان در فضای مجازی آگاه نیستند. آگاهسازی از آسیبهای ناشی از این کار مسئله مهمی است که باید موردتوجه قرار گیرد. بنابراین علاوه بر NGO ها، رسانههای رسمی از جمله تلویزیون هم میتوانند خیلی مؤثر باشند ولی متأسفانه تلویزیون هم در حال دامن زدن به هویت نمایشی کودکان است.
این پژوهشگر حوزه کودک و رسانه با اشاره به پژوهش انجامشده درباره مادران اینستاگرامی گفت: خیلی از مادرانی که برای پژوهشمان با آنها صحبت کردیم از کودکی خودشان مثال میآوردند و میگفتند «از جشن تولدمان هم عکسی نداریم» و هنوز از والدینشان ناراحت هستند. به عقیده من اگر والدین برای کارشان دلیل داشته باشند و این دلیل را برای فرزندشان توضیح دهند، قطعاً میپذیرد و حتی کودک میتواند با این توضیحات خود را از دیگران متمایز کند و این تمایز میتواند برایش جذابتر باشد.
به گزارش شفقنا رسانه، در ادامه این نشست شهین علیایی زند، عضو هیئت علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی گفت:برای صحبت درباره تبعات و آسیب شناسی فعالیت و نمایش کودکان در فضای مجازی یکی از عواملی که برای بنده اهمیت دارد، صحبت کردن با خانواده های مراجعه کننده به مطب من است که باید قبل از دیدن فرزند شان انجام گیرد و این مورد برایم در اولویت است. چون در صحبتی که با خانواده فرزند دارم می توانم به پاسخ بسیاری از سوالاتم برسم و فضایی که بچه در آن رشد کرده است را می فهمم.
جامعه ما به پرورش فکر انسان ها بی توجه است
او با اشاره به مشکلاتی که این روزها جامعه با آن روبرو است، توضیح داد: ما در جامعه خود با دو مساله بزرگ مواجه هستیم یکی اینکه به پرورش فکر انسان ها بی توجه هستیم. ما در جامعه ای زندگی می کنیم که پر از شعار است و شعار یعنی تکرار و وقتی یک مساله ای تکرار شود دیگر به آن فکر نمی کنیم. متاسفانه در جامعه ای زیست می کنیم که فکر کردن یعنی اتفاق خوبی نیست. ما باید در این جامعه به حضور تحصیل کرده ها توجه کنیم. اما الان جامعه ما به سمت مدرک گرایی رفته است. ما مدرک های زیادی داریم ولی آیا شعور اجتماعی هم داریم؟ سواد اجتماعی با سواد آکادمیکی تفاوت های زیادی دارد و این نشان دهده این است که در جامعه ما هیچ کس سر جای خودش نیست.
این استاد دانشگاه افزود: در هر جامعه ای همه چیز مسری است اگر در یک جامعه ببینید که اخلاقیات در آن رعایت نمی شود، بدانید که به صورت یک بیماری واگیردار به همه منتقل می شود و بی اخلاقی در کل جامعه رواج پیدا می کند.
علیایی به رفتارهای ناپسندی که این روزها در شهرهای مختلف در حال اتفاق افتادن است، انتقاد کرد و گفت: یک مقاله از شهر کرمان خواندم که نوشته بود ۸۵ درصد از کسانیکه با آتش نشانی کرمان تماس می گیرند مزاحم تلفنی هستند. خب ببینید ما با این جامعه سروکار داریم. در شهر رشت که تقریبا مردمانی روشنفکر تر و با تحصیلات تری دارد، ۷۰ درصد تماس هایی که با آتش نشانی گرفته می شود مزاحم تلفنی هستند. هر روز در تهران ۸۵۷ نفر با اورژانس تهران تماس می گیرند که این ها هم مزاحم تلفنی هستند. خب همه این ها نشانه چیست؟
بچگی کردن را از فرزندانمان دریغ نکنیم
این روانشناس با توجه به اینکه بنیان گذار اولین موسسه پیشگیری از آزار جنسی کودکان و نوجوانان در خاورمیانه و پـایه گذار مــطالعات در زمینه ی کودکان و نوجوانان ایرانی است درباره مراجعه کننده ها و آزار گرانی که اقدام به اذیت کودکان می کنند، گفت: طی صحبتی که با یکی از آزارگرها داشتم بیان می کرد که من کودکانی را انتخاب می کنم که اول زیبا باشند و بعد بررسی می کنم، ببینم خانواده ی از هم پاشیده ای دارد. وقتی این سوال را از او پرسیدم که دلیل چنین انتخابی چیست. گفت میدانم که مادر حضانت فرزند را با زحمت می گیرد وقتی فرزندش مورد آزار جنسی قرار گیرد و اگر این موضوع فاش شود و پدر بفهمد سریع بچه را پس می گیرد، برای همین سعی در انتخاب چنین کودکانی دارم.
او با انتقاد ادامه داد: خب ببینید این افراد تا کجا برنامه ریزی می کنند. برای همین وقتی عکس یا فیلمی از یک کودک را در عین اینکه خوش سخن و زیبا است در فضای مجازی می بینم، واقعا نگران می شوم. چند روز گذشته فیلمی از یک بچه را دیدم که زیر ۵ سال سن داشت و عینکی بزرگ بر چشم داشت و می گفت ما دهه ۶۰ ها نسل سوخته هستیم که به نظرم اصلا فیلم جاذبه و نکته خاصی نداشت ولی واقعا با این حرکات و رفتاری که به کودکانمان یادمی دهیم بچگی کردن را از او می دزدیم و وقتی این اتفاق بیافتد دیگر هیچ گاه نمی توانیم دوران کودکی را به او پس بدهیم.
روسپی گری کودکان به شدت در حال افزایش است
علیایی هشدار داد: الان باید خانواده ها توجه داشته باشند که بازار روسپی گری کودکان به شدت در حال افزایش است و کودک به راحتی خرید و فروش می شود. کسانی هستند که ۳۴ دلار می پردازند تا فقط تصویر عریان یک بچه را ببینند. چقدر ما باید افراد بیمار داشته باشیم که برای چنین تصاویری تا این حد هزینه کنند. از طرفی دیگر خود ما با انتشار بدون ملاحظه فرزندان مان در فضای مجازی به این افراد کمک می کنیم و به نوعی طعمه را به راحتی در دستانشان قرار می دهیم.
این روانشناس چند نکته را برای تبعات آسیب تصاویر کودکان در فضای مجازی برای والدین یادآور شد و بیان کرد: مادری که عکس فرزند خود را در فضای مجازی می گذارد و فکر می کند شیرین زبان و زیبایی فرزند اش را به اشتراک می گذارد، اصلا با فرزند اش رابطه ای ندارد. واقعا یکی از کارهایی که می توانیم در حال حاضر برای فرزندان مان انجام دهیم، محدودیت در استفاده از گوشی توسط خود والدین است. کاری که خودم هر روز در حال انجام آن هستم.
علیایی افزود: واقعا باید به سمتی برویم که به آدمها آموزش دهیم در روز با هم بنشینند و حرف بزنند. الان دیگر هیچ کسی با دیگر افراد جامعه رابطه ای ندارد. ما در جامعه خود باید فکر کردن را یاد دهیم و باید بر روی آموزش هنر زندگی کردن برای فرزندان مان کار کنیم. باید خانواده ها از حضور و کنار یکدیگر لذت ببرند. متاسفانه ما بلد نیستیم که محدود کردن را در زندگی خود اجرا کنیم.