شفقنا رسانه- چند روز پیش روزنامه شرق گزارش مهمی از پروندهی یکی از مؤسسات مالی اعتباری با جزئیات زیادی دربارهی چگونگی تأسیس و گسترش آن منتشر میکند که در بخشی از متن آن دربارهی تخلفات عجیب این پرونده و ارتباط این موسسه با بعضی از سلبریتیها اشاره میکند و همین نکته را به تیتر خود میآورد. در بخشی از این گزارش گفته میشود که « موارد تخلف پرونده مالی ثامنالحجج موردهای عجیب دیگری نیز دارد؛ هزینههای میلیاردی به نام تبلیغات برای دو مجری تلویزیون. در تاریخ ۱۴/۱۲/۹۱ و ۴/۷/۹۲، مؤسسه ثامنالحجج دو مبلغ ۱۸۰ میلیون تومانی و ۴۰۰ میلیون تومانی را به حساب «م.م» مجری یک برنامه تلویزیونی واریز میکند و عنوانی که روبهروی این اعداد در توضیح دلیل وجه ذکرشده، یک کلمه است؛ هدیه. اما رقمی که آقای «م.م» بهعنوان هدیه دریافت کرده، در مقابل تسهیلات دریافتی او از ثامنالحجج تقریباً ناچیز است. «م.م» از مؤسسه ثامنالحجج یک وام دو میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومانی دریافت کرده که تنها ۸۰۰ میلیون تومان آن را بازگردانده است که البته این رقم بازگشتی را از هدیه دریافتی (۵۸۰ میلیون تومان) کم کنیم، به عدد ۲۲۰ میلیون تومان میرسیم که در واقع از جیب «م.م» خرج شده و در مقابل دو میلیارد و ۷۸۰ میلیون تومان را در حساب خود نگهداشته است. ثامنالحجج به مجری معروف دیگر تلویزیون «ا.ع» هم بیتوجه نبوده و به حساب او هم سه میلیارد تومان در قالب هزینه تبلیغات واریز کرده است…».
به گزارش شفقنا رسانه بعد از انتشار این مطلب گمانهزنیها در مورد این دو مجری معروف تلویزیون بسیار داغ شد و یکباره اسم احسان علیخانی و مهران مدیری تیتر رسانههای رسمی و غیررسمی شد و هرکسی از دید خود بهنقد عملکردشان با ذکر نام کامل و تصاویرشان پرداخت این در حالی بود که روزنامه شرق اسمی از آنها نیاورده و تنها به ذکر اسم اختصاری اکتفا کرده بود.
واکنش احسان علیخانی؛ آن دزد اموال بیتالمال و مردم من نیستم
این خبر به حدی رسانهای میشود که احسان علیخانی توضیحاتی را در صفحه اینستاگرام خود ارائه میدهد و مینویسد: «من احسان علیخانی مجری و تهیهکننده تلویزیون و سینما هستم. اگر منظور رسانههای مجازی و غیرمجازی از «ا-ع» همان احسان علیخانی است که باید بگویم؛ اشتباه گرفتید. آن دزد اموال بیتالمال و مردم من نیستم. کار من رسانه است. در رسانه بزرگ شدم، در رسانه بالیدم و در رسانه زندگی میکنم. بیش از بسیاری از کسانی که طی این دو روز من را شماتت کردند، درک میکنم، میدانم و تجربه کردهام که معمولاً «آدمها در فضای مجازی عجیب و بدجنس میشوند.» جملات زهرآگین است که از دیروز به سمتم سرازیر میشود. یکراه حل ساده این بود:«سکوت کنم.» خبر دریافت سهمیلیاردی (ا-ع) که از خبر مرگ احسان علیخانی بزرگتر نیست و فراموش میشود. اما با خودم گفتم چرا باید من را با (ا-ع) اشتباه بگیرند؟موج بعدی افشاگری که آمد، آیا من را کنار چند نام اختصاری دیگر میگذارند ؟ … » همچنین روز گذشته تریبون زنده تلویزیون در اختیار احسان علیخانی قرار گرفت تا او از اتهامات مطرح شده علیه خود در ارتباط با پرونده تخلفات مؤسسه ثامنالحجج دفاع کند.
ماجرا به اینجا ختم نمیشود و علی فروغی مدیر شبکه سوم سیما هم در صفحه اینستاگرامش از احسان علیخانی دفاع میکند و در بخشی از متنش مینویسد:« دستاندرکاران «آشنا» ی این سناریوی نخنما شده، باید بدانند که شبکه ۳ مهمترین سرمایهی خود را اعتماد مردم و نیروی انسانی پاک دست خود میداند و از این سرمایه تا به آخر دفاع میکند. در همین راستا، بعد از سالها شنیدن قصههای مردم، نوبت احسان علیخانی است تا قصههای خودش را برای مردم روایت کند و شفاف با مردم از تهمتهای اخیر بگوید. در دورهی جدید شبکه ۳، استراتژی «سکوت» در برابر «دروغ» و «تهمت» به تاریخ پیوسته و همه اینها در موجی معکوس به اصل ایجاد آن برمیگردد.»
شکایت مدیری از روزنامه شرق و فیلم آنلاین
در این راستا سید حسین روحانی وکیل مهران مدیری هم به این خبر واکنش نشان میدهد و اعلام میکند که موکلش به دلیل نشر اکاذیب، نسبت به روزنامه شرق و فیلم آنلاین، اعلام جرم و برای طرح شکایت اقدام کرده است.
بعد از این سخنان روزنامه همدلی در مطلبی به شکایت این مجری تلویزیون از روزنامه شرق واکنش نشان داد و نوشت:« مدیری از بین گزینههای شکایت، کوتاهترین دیوار یعنی روزنامه «شرق» را انتخاب کرد در حالیکه در گزارش این روزنامه نه نامی اختصاری حتی از مدیری برده شده بود و نه نام برنامه «دورهمی» در آن آورده شد. مدیری برای شکایت باید سراغ جایی میرفت که در اسناد منتشرهاش از وی نام برده بودند یا به سراغ رسانه با پشتوانهای که اول بار نام اختصاری او و برنامهاش را برده بود و سپس خبر را از روی خروجیاش حذف کرد. نکته عجیب اینجاست که روزنامه شرق نخستین قربانی اختلاس ۱۲۰۰ میلیارد تومانی موسسه ثامنالحجج شد، در حالی که معلوم نیست سپردههای این موسسه اکنون در کجا و صرف چه میشود، اما پیش از همه بازهم مطبوعات هستند که قربانی میشوند. مهران مدیری به عنوان یک هنرمند که در آخرین برنامه دورهمی اعلام کرد همیشه در کنار مردم بوده میتوانست به جای شکایت از روزنامه شرق، با مردم صحبت کند و از پایگاه مردمیاش برای روشن شدن افکار عمومی استفاده کند.»
عدالت را در گزارشنویسی رعایت کنیم
اما در نوشتن گزارش های تحقیقی باید به چه اصولی توجه کرد؟ آیا وقتی رسانهای با کلماتی اختصاری به فرد متهم اشاره میکند رسانههای دیگر مجاز هستند با نوشتن نام آنهایی که هنوز چیزی اثبات نشده به انتقاد بپردازند؟بیژن نفیسی روزنامه نگار پیشکسوت درباره خبرساز شدن این گزارش به شفقنا رسانه میگوید: یکی از اصول مهم در هنگام اطلاعرسانی ،صحتوسقم اخبار و اعتبار منبع است که باید برای ما مشخص باشد. در زمانی که میخواهیم خبری را اطلاعرسانی کنیم باید بدانیم هر مسئلهای که عنوان میشود در حد یک اتهام است و تا زمانی که اثبات نشده باشد نمیتوان آن خبر را محرز دانست و این خود یکی از مشکلاتی است که بر سر راه خبررسانی وجود دارد. به همین خاطر رسانهها سعی میکنند با ننوشتن اسم کامل یا علامتهای اختصاری مسائلی را عنوان کنند که همین مسئله برخی مواقع مشکلاتی را ایجاد میکند. مثلاً اشخاصی شاکی بشوند فارغ از اینکه این اتهام درست یا غلط است.
او ادامه میدهد: یکی از کارهای که رسانهها میتوانند انجام دهند این است که باید شفافتر به مسئله بپردازند. یعنی خبرنگاران و رسانهها اگر میبینند خبری هنوز مبهم است و تکلیف آن روشن نشده است شاید بهترین راه رفتن به سراغ افرادی باشد که این حدس و شبه در میان آنان ممکن است به وجود آید و چنین خبرهایی برایشان دردسرساز شود. یعنی خبرنگار باید بتوانند در کنار گزارش تحقیقی خود توضیحات آن شخص -که ممکن است از افراد معروف جامعه هم باشد- را هم بیاورد. ما باید این عدالت را در رسانه رعایت کنیم.
توضیحات فرد برای رفع شبه در زمان اولیه انتشار گزارش مؤثر است
این پیشکسوت روزنامهنگاری با اشاره به حفظ اصول حرفهای در رسانههای رسمی توضیح میدهد: یعنی اگر به اشتباه یا درست اتهامی به کسی داده میشود که امکان دارد به خاطر شهرتش و یا تشابه اسمیاش، این شبه برای مخاطب به وجود آید ، فرصتی به او داده شود که همان موقع حرفهایش را بزند و این مسائل باعث میشود موضوع اتهام زنی حلوفصل شود. برای همین مهمترین کار برای انتشار چنین خبرهایی این است که ما همه جنبههای آن را در نظر بگیریم. رسانهها باید این را در نظر بگیرند اگر فردی خواست توضیحاتی در کنار شبهاتی که در گزارش رسانهها است، بدهد در همان زمان اولیه تأثیرگذار است. برای همین رسانهها برای انتشار گزارشها در حوزه فساد و شفافیت باید اصول اخلاقی و حرفهای را در این زمینه هم در نظر بگیرند.
او ادامه میدهد: اما اگر فضا طوری باشد که اصلاً این گزارشها را منتشر نکنند، خود به خود وظایف مهم رسانه مخصوصاً در این برهه از زمان زیر سؤال میرود چراکه گزارشهای آنان میتواند بسیار کمککننده باشد . از طرفی دیگر انتشار بیرویه چنین گزارشهایی بدون در نظر گرفتن صحتوسقم آنان ،باعث لطمه زدن به اعتماد مردم میشود. ممکن است در کوتاهمدت تأثیرگذار باشیم اما ما باید تأثیرگذاری بلندمدت را در نظر بگیریم. برای همین اگر اعتماد مردم سلب شود دیگر خبرها و گزارشهای اینچنینی تأثیری بر مردم نخواهد داشت.
نفیسی با توضیح درباره بیتوجهی رسانههای اجتماعی به اصول حرفهای در بازتاب و بازنشر یک خبر میگوید: یکی از مشکلات این است که ما نمیدانیم چه کسانی در رسانههای اجتماعی مشغول به کار هستند ، برای همین رسانههای رسمی ما باید چارچوبهای اصلی را در کار خود رعایت کنند. هرچند ما میتوانیم بسترهایی چون آموزش و قرار دادن اصول حرفهای را برای رسانههای اجتماعی در نظر بگیریم تا درستی یک خبر را متوجه شوند و بعد بدانند یک مسئولیت اجتماعی خطیر در مقابل مخاطبان خود دارند و اگر این مسئولیت اجتماعی لوث شود تبعات این به خود آنها هم برمیگردد برای همین باید بسترهایی را برای رسانههای اجتماعی فراهم کنیم.
او توضیح میدهد: از طرفی دیگر سواد رسانهای را در سطح عموم بالا ببریم و درک مردم را برای تشخیص مطلب درست و منبع قابلاعتماد افزایش دهیم تا خبر را از منابع متعدد بررسی کنند، مخصوصاً از منابع رسمی که قابلاعتمادتر هستند. خب همه اینها نیازمند زمان است تا هم مخاطب آنها را دریابد و هم کسانیکه در رسانههای اجتماعی فعال هستند به این موضع و اصول پی ببرند.
در گزارشهای تحقیقی به سراغ مردم، مسئولان و کارشناسان برویم
او با توضیح درباره تأثیرگذاری یک گزارش تحقیقی میگوید: مردم باید نشانههایی از خود را در آن ببینند یعنی وقتی در مورد پرونده در حوزه کشف فساد صحبت میکنیم باید سراغ مردم عادی هم برویم و از آنها بپرسیم این خبر چه تأثیری بر روی آنها گذاشته است در کنار این موضوع باید به مسئولینی که دستاندرکار این موضوع هستند، فرصت دهیم تا در مورد آن توضیحات خود را بیان کنند. خب در این میان ما دیدگاههایی داریم که مردم مطرح کردند و برخی دیگر از زبان مسئولان است حال ما باید سراغ کارشناسان برویم کارشناسانی که بهصورت علمی به این موضوع نگاه کنند و از آنها بخواهیم که اصول حرفهای برای نشر این گزارشها را به ما یادآور شوند. مثلاً در همین موضوع پرونده ثامنالحجج اگر ما با دو جامعهشناس یا حقوقدان صحبت میکردیم یعنی با کسانیکه تبعات آن را بهتر بیان کنند، قطعاً باعث خبرساز شدن و شایعات آن نمیشد.