شفقنا رسانه– اخیراً پخش مستندی با عنوان «بیراهه» از شبکه اول صداوسیما با همکاری معاونت اجتماعی نیروی انتظامی ،واکنش های زیادی را از فعالان سیاسی و روزنامه نگاران تا چهره های هنری و فرهنگی در برداشته است. پخش این مستند فارغ از هدف صدا وسیما و وظیفه ای که خود عنوان کرده این سوالات را برای هر مخاطبی ایجاد کرده که آیا واقعا این کار صداوسیما از منظر رسانه ای حرفه ای است؟آیا از نظر حقوقی این کلیپ باعث نقض حریم خصوصی افراد نمی شود؟در گزارش زیر برخی از واکنش چهره های سیاسی و رسانه ای را مرور می کنیم.
از کارکرد نظارت بر صداوسیما تا سقوط آزاد سیاست رسمی رسانه ای
به گزارش شفقنا رسانه، عباس عبدی، روزنامهنگار و تحلیلگر مسائل اجتماعی و سیاسی از جمله منتقدانی بود که به پخش این برنامه در صداوسیما واکنش نشان داد و در توییتر نوشت: «هنگامی که فیلم اعترافات دختری را که رقصش منتشر شده، پخش کردند، چرا فکر نکردند این اعتراف صداوسیما علیه خودش است، چون رفتار آن دختر چیز پنهانی نداشت. این اقدام نشان داد آنان درکی از نتایج اخلاقی و حتی عملی رفتارشان ندارند. سقوط آزاد سیاست رسمی رسانهای در ایران مدتهاست آغاز شده»
بعد از موج انتقادات سلبریتی ها و تعدادی از مسئولین نسبت به پخش این اعترافات از صداوسیما، حسامالدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیس جمهور و عضو شورای نظارت بر صداوسیما در صفحه توییتر خود بر اهمیت جایگاه شورای نظارت بر عملکرد صدا وسیما اشاره کرد و نوشت: « در موارد پخش تصاویر مربوط به افراد در حالات غیرعادی، از جمله در بیمارستان، کلانتری یا بازداشتگاه، نیاز به هماهنگی میان قوه قضاییه، سازمان صداوسیما و رضایت فردی است که از او تصویربرداری میشود. شورای نظارت بر صداوسیما این امکان را فراهم میکند تا به هر شکایتی از طرف افراد در مورد عدم رضایتشان نسبت به پخش تصاویر آنان در تلویزیون رسیدگی کند.»
واکنشها به حدی زیاد بود که حتی مسئولان صداوسیما را نیز درگیر کرد. شهاب اسفندیاری، رئیس دانشکده صداوسیما هم در توییتر خود نوشت «من هیچ مسئولیتی در «صدا» و «سیما» ندارم. در «دانشگاه صداوسیما» کار میکنم. دیروز با دیدن این کلیپ منتشرشده، متأسف و ناراحت شدم. نه اخلاقی بود، نه حرفهای و رسانه ملی بابت پخش این قبیل مصاحبهها در گذشته هزینه سنگینی داده است. جالب اینکه هنوز چند روز از سخنان رهبر انقلاب خطاب به مسئولان قوه قضائیه نگذشته. توصیه رهبری به زبان ساده این بود که مراقب آبرو و حیثیت نظام در رسانهها باشید. به نظر من پخش این برنامه هم یک آبروریزی بود. پیگیر شدم ببینم برنامه کجا تولید شده است. معلوم شد اصلا تولید صداوسیما نبود. نیروی انتظامی یک برنامه ثابت هفتگی دارد در شبکه یک به نام بیراهه. خودشان میسازند و برای پخش تحویل میدهند. بخشهای قبلی برنامه هم درباره سارقان اینترنتی و سایر جرائم سایبری بوده. البته بازبین پخش شبکه طبعا وظیفه دارد همه برنامهها را بازبینی کند. ولی طبعا کمتر ناظر پخشی به برنامهای که به صورت روتین و هفتگی از طرف نیروی انتظامی تهیه و ارسال میشود اشکال پخش میگیرد. همین واقعه البته نشان میدهد باید در این رویه تجدیدنظر شود.»
ضروت سواد رسانه ای و مصاحبه با قربانیان آزار جنسی
اسفندیاری با مهم دانستن سواد رسانه ای برای جوانان توضیح داد «اینکه سواد رسانه و آگاهی نوجوانان نسبت به مخاطرات اجتماعی و قوانین و مقررات موجود درباره انتشار تصاویر خصوصی در فضای مجازی را بالا ببریم قطعا کار لازم و مفیدی است. در بسیاری از کشورها هم انجام میشود. اما راه آن پخش اعترافات اینگونه نیست. در برخی کشورها کودکان و نوجوانان تصاویر برهنه خود و یا دوستان خود را در فضای مجازی منتشر میکنند که میتواند مشمول جرم پورنوگرافی کودکان شود و مجازات سنگینی دارد. در مدارس و رسانهها به آنها دراینباره شدیدا هشدار میدهند. لذا این تصور که گویی در بقیه کشورها کودکان و نوجوانان آزاد هستند هر تصویری از خودشان خواستند در فضای مجازی منتشر کنند و این محدودیتها فقط مربوط به جمهوری اسلامی است، از همان توهمات غربپرستانِ غربندیده است. صداوسیما دهها شبکه تلویزیونی ملی، استانی و برونمرزی دارد که در شبانهروز حدود ۱۰ هزار دقیقه برنامه پخش میکنند. در پخش چنین حجم عظیمی از برنامه زنده و تولیدی قطعا خطاهایی هم رخ خواهد داد. اما با یک کلیپ یکدقیقهای درباره کل تولید چنین رسانهای نمیتوان قضاوت کرد. مشمئزکنندهترین واکنشها در این میان، واکنش نرینههای سیبیلکلفتی بود که با دیدن کلیپ رقص آن دختر ۱۷ ساله سخت به هیجان آمده و مشعوف شده بودند که «بهبه چه رقصی!» و نعره میزدند «وای بر این رژیم که نمیگذارد ما لذت خودمان را ببریم».
حجتالاسلام محمدرضا زائری روحانی و کارشناس فرهنگی اجتماعی هم در صفحه اینستاگرامش نقد خود را به این شیوه بیان کرد و نوشت: « قرنها ادبیات اباحی و جنسی آیا چیزی از اقتدار و صلابت فکر دینی کاست؟ غالب شعرا هزلیات دارند و غالب تصویرگران نقشهایی که قابل نشر نیست! قرنها مردم رقصیدند و برهنه شدند و رفتند و آمدند، اما دین آسیبی ندید! چرا بزرگان مدعی، این نکته ساده و کوچک را نمیفهمند؟ آنچه دین و ایمان را متلاشی و نظام را نابود میکند لرزش کمر دختری نوجوان نیست، لغزش قلم قاضی کهنسال است!»
محمود صادقی، نماینده مجلس نیز با اشاره به دیگر وظایف صداوسیما درباره آسیب های اجتماعی در توییترش نوشت:« به رییس صداوسیما توصیه میکنم دستور دهد یک مصاحبه هم با قربانیان آزارهای جنسی انجام شود.»
آذر منصوری، قائممقام حزب اتحاد ملت در واکنش به پخش این اعترافات از صداوسیما گفت: «مدیران و سیاستگذاران رسانه ملی اگر قائل به پاسخگویی هستند به این سوال پاسخ دهند برنامههایی مانند اعترافگیری از دختری که اتهامش نمایش رقص خود در اینستاگرام است، با تکیه بر کدامیک از مبانی اخلاقی ، انسانی و دینی ما تولید و از فراگیرترین رسانه رسمی کشور پخش میشود؟ فاین تذهبون؟»
دیگر واکنش مربوط به عبدالله رمضانزاده، سخنگوی دولت اصلاحات بود. رمضانزاده هم در توییتر خود نوشت: «فقط بگویید به کدام اتهام این دختران را بازداشت کردهاید و با کدام اجازه قانونی آنان را به اعتراف تلویزیونی وادار کردهاید؟ اولویت کار فرهنگی همین بود؟ واقعا به نتیجه کار خود اندیشیدهاید؟»
مصطفی تاجزاده هم نسبت به پخش اعترافات تلویزیونی مائده هژبری واکنش نشان داد و با انتشار توییتی ضمن اعلام آنکه اقداماتی از این دست موجب وهن نظام میشود، نوشت: «اعترافات تلویزیونی چند دختر نوجوان همچنان که انتظار میرفت با محکومیت قاطع افکار عمومی مواجه شد.»
محسن بیات زنجانی هم در این باره نوشته است: «واقعا خروجی پخش کردن اینگونه اعترافات چیست؟ کدام مخاطبی اقناع میشود؟ برای چه کسی درس عبرت است اصلا؟ من واقعا مبهوت ماندهام از اینکه #صداوسیما واقعا نمیفهمد یا تعمداً دنبال تحریک عواطف بخشهای زیادی از جامعه است.»
حکم وظیفه ذاتی رسانه ملی
با توجه به موج انتقادات در فضای مجازی و واکنش روزنامه ها در صفحات نخست آن محمد حسین رنجبران مدیر کل روابط عمومی صدا و سیما با دفاع از پخش مستند «بیراهه» گفت: صدا وسیما باید در حوزه آسیب شناسی معضلات فرهنگی فعال عمل کند و این خواسته بسیاری از مخاطبان است. مردم و به ویژه خانواده ها در تماس با واحد ۱۶۲ خواهان برنامه های آگاهی بخش در حوزه آسیب های فضای مجازی هستند و بر مبنای این درخواست ها و وظیفه ذاتی رسانه برنامه ها و مستند های فراوانی در این زمینه در آینده روی آنتن خواهد رفت.
مدیر کل روابط عمومی صداوسیما ادامه داد: این وظیفه ذاتی رسانه ملی و خواست مردم بویژه خانواده هاست که اطلاعات بیشتری درخصوص آسیب های فضای مجازی داشته باشند و نمی شود وقتی مسئولان مربوط در حوزه فضای مجازی به وظایف خود در ساماندهی فضای مجازی عمل نمی کنند ما هم بنشینیم و دست روی دست بگذاریم و برنامه های آگاهی بخش به خانواده ها ارائه نکنیم.
او گفت : ریشه اصلی این معضل در بی قاعده و قانون بودن فضای مجازی کشور است. بارها بر این مسئله تاکید شده است که نباید فضای مجازی افسارگسیخته باشد و مثل همهجای دنیا باید قواعد و قانون مشخصی داشته باشد و منتشر کنندگان محتواهای نامناسب در این فضا بدانند که چه هزینه هایی در انتظارشان است اما گویی اراده ای در این زمینه بین مسئولان مربوط وجود ندارد و این جای تاسف است. این برنامه محصول معاونت اجتماعی نیروی انتظامی بود. یکی از مهم ترین مسئولیت های مشترک ما و ناجا حرکت در مسیر پیشگیری است و همان طور که گفتم بسیاری از خانواده ها با ما تماس می گیرند و مطالبه جدی در زمینه برنامه های آگاهی بخش در حوزه فضای مجازی دارند.
او افزود :برخی خانواده ها با ما تماس می گیرند و به صراحت می گویند ما خانواده ای مذهبی نیستیم اما به خانواده و حفظ حیا و حرمت خانواده اعتقاد داریم و همکاران ما را قسم می دهند که برنامه هایی بسازید تا جلوی این عرصه افسارگسیخته فضای مجازی را بگیرد و به خانواده ها آگاهی دهد. بر اساس صحبتی که امروز با مسئولان ناجا داشتم برای این افراد حکم قضایی صادر شده بوده و حتی مقام قضایی درخواست کرده بوده است تا موضوع این افراد حتما رسانه ای شود.
محمد حسین رنجبران ادامه داد: از حملات غرض ورزانه برخی در داخل و خارج کشور اصلا متعجب نشدم. تقریبا برای مردم عادی هم مشخص شده است که این موج رسانه ای علیه رسانه ملی عادی نیست و با نقد و انتقاد سازنده فاصله بسیار دارد و ای کاش برخی دوستان دلسوز هم به اندازه همین مردم عادی تحلیل داشتند یا اینکه منافع شخصی و گروهی خود را اینقدر پررنگ و حیاتی نمی دیدند.
مدیرکل روابط عمومی صدا و سیما اظهار داشت: متاسفانه در این فضای آلوده رسانه ای صدای نقدهای دلسوزانه وکارشناسی شنیده نمی شود. در میان تخریب های فراوانی که این روزها دیدم برخی به روش ساخت برنامه انتقاد رسانه ای داشتند و معتقد بودند که می شد از راههای دیگری برای انتقال درست پیام استفاده کرد که باید این یک بحث کارشناسی است و ممکن است خود من هم در جایگاه یک برنامه ساز حرف هایی در این حوزه داشته باشم.
محمدرضا جوادی یگانه استاد و هیئت علمی دانشگاه به سخنان رنجبران واکنش نشان داد و در حساب توییتر خود نوشت: «جوابیه صداو سیما هرچند قانع کننده نیست، ولی نفس جواب دادن آن مثبت است و نشانه اثربخش بودن اعتراضات در فضای مجازی. ولی ای کاش «وظیفه ذاتی رسانه ملی و خواست مردم» ایجاب می کرد که «برنامههای آگاهی بخش» در مورد نحوه تخصیص ارز و رانت گیرندگان هم پخش می شد. ».
سید عباس صالحی هم در توییترش نوشت: «پخش اعترافات در تلویزیون نیازمند مقررات تقنینی است. سلیقه یک قاضی و یا مجری پخش نباید معیار باشد. اتفاقات مکرر، نیاز به قانون را جدی تر می کند.»