شفقنا رسانه- بحث دریافت اینترنت بدون فیلتر برای خبرنگاران موضوعی بود که در ماههای اخیر بارها در فضای مجازی موردبحث قرار گرفت وعدهای از خبرنگاران در توییتر و گروههای تلگرامیشان از این مسئله استقبال و جمعی هم با آن مخالفت کردند تا جایی که خیلی از غیر رسانهایها هم دریافت آن را رانت دانستند وعدهای با اعتراض به اینکه یک تبعیض محسوب میشود، نسبت به آن واکنش نشان دادند. بااینحال ارزیابی سردبیران خبرگزاریها و اصحاب رسانه از این مسئله چیست؟
محمد مهاجری، عضو شورای سردبیری خبر آنلاین به بیان ارزیابی خود از اختصاص اینترنت بدون فیلتر به خبرنگاران میپردازد و به شفقنا رسانه میگوید: اگر این امکانات را به جامعه رسانهای کشور دهند امتیاز نیست بلکه جزء وسایل کارشان است. ابزار کار یک فرد رسانهای اطلاعات است و برای به دست آوردن اطلاعات قاعدتاً باید اطلاعات بدون فیلتر کسب کند. اگر برای یک فرد رسانهای تشخص حرفهای قائل هستیم حتماً او میداند که چگونه از این فضای بدون فیلتر استفاده کند و این درک حرفهای را داشته باشد که چه میزان از آن اطلاعاتی که از فضای بدون فیلتر کسب میکند در فرایند تولید خبر، تحلیل و… استفاده کند.
با تبعیض در حق خبرنگاران مخالفم
فاطمه مهدیانی سردبیر خبرگزاری ایلنا در این باره به شفقنا رسانه میگوید: مهمترین معایب این مسئله ، گزینشی انتخاب کردن وزارت ارشاد است. اگر اینترنت بدون فیلتر یک ابزار برای کار خبری است پس حق همه خبرنگاران است که از این ابزار استفاده کنند حتی معتقدم نهتنها خبرنگاران بلکه همه مردم این حق رادارند ولی متأسفانه، ما شاهد تبعیض بین خبرنگارها هستیم .طبق پیگیریهایی که از خبرنگاران ایلنا برای دریافت این اینترنت دریافت کردم ،حتی همین اینترنت هم در بین این چند نفر بهصورت طبقهبندیشده است.یعنی این خبرنگاران به همه وبسایتها دسترسی ندارند و به آنها اعلامشده که به یک سری اپلیکیشن هانمی توانند دسترسی داشته باشند.
او ادامه میدهد:درحالیکه در توییتر ما میبینیم بسیاری از خبرنگاران از دریافت این اینترنت و دسترسی به اپلیکیشن ها و سایت ها خبر میدهند .در حال حاضر بیشتر همکارهایم، برای دسترسی و دریافت اخبار از انواع فیلترشکنها استفاده میکنند خودم هم برای دریافت اخبار مختلف از فیلترشکن استفاده میکنم ولی شخصاً با این تبعیض مخالف هستم و به نظرم وزارت ارشاد باید یک تجدیدنظری در سیاستی که در پیشگرفته بکند.
اینترنت بدون فیلتر یک امکان حداقلی برای خبرنگاران است
اما محمد مبین مدیرعامل خبرگزاری برنا معتقد است که خیلی دیر به این فکر رسیدهاند تا به خبرنگاران اینترنت بدون فیلتر دهند. او میگوید: خبرنگار کسی است که باید به مردم اطلاعات دهد. اکثر منابع خارجی ما فیلتر هستند و در این شرایط مجبوریم تا از فیلترشکن استفاده کنیم. وقتی از فیلترشکن استفاده میکنیم از طرفی کار غیرقانونی انجام میدهیم، از طرفی دیگر سرعت اینترنتمان پایین میآید و مجبوریم از این اخبار بگذریم. ما نیازمند یکسری امکانات در عرصه اطلاعرسانی به مردم هستیم. به عقیده من اینترنت بدون فیلتر یک امکان حداقلی برای خبرنگاران است. من معتقد هستم که این اتفاق خوب و مثبتی است و باید زودتر از این میافتاد.
مبین با اشاره به اینکه اخیراً وزارت ارشاد بهعنوان مرجع انتخاب خبرنگاران برای دادن اینترنت بدون فیلتر معرفیشده است. میگوید: اگر ما قائل باشیم که وزارت ارشاد متولی رسانه است و به متولی کارمان اهمیت دهیم، دیگران هم مجبورند به متولی کار ما اهمیت دهند. ما خودمان وقتی میخواهیم اینترنت بدون فیلتر بگیریم از وزیر ارتباطات این درخواست را داریم ولی وقتی کس دیگری بخواهد در کار ما رسانهها دخالت کند میگوییم باید از طریق وزارت ارشاد وارد شوید. این نگاه دوگانه به وزارت ارشاد کاملاً اشتباه است.
او ادامه میدهد: برای اینترنت بدون فیلتر تعدادی اسامی دادیم که بهغیراز ۲۰۰ نفر مدیرمسئول هنوز به بقیه اینترنت بدون فیلتر داده نشده است. ما باید این را از متولی رسانه پیگیر شویم -نه وزیر ارتباطات- تا وقتی دیگران میخواهند در کار رسانه دخالت کنند برای متولی رسانه اهمیت قائل شوند و از این طریق وارد شوند.
باید این اقدامات را جدی گرفت
محمد کریمی سردبیر خبرگزاری تسنیم هم از این طرح استقبال میکند و میگوید: هرگونه اقدام و حرکتی که در جهت افزایش سواد رسانهای و دانش موردنیاز خبرنگاران و اصحاب رسانهای قابلاحترام است بنابراین هر اقدامی که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت خانهای مرتبط در جهت حرفهایتر و تخصصیتر شدن کارهای رسانهای انجام میشود، باید آن را جدی گرفت و از آن استقبال کرد.
او ادامه میدهد: اما در اینجا چند نکته وجود دارد اینکه آیا خبرنگارانی که میخواهند از اینترنت بدون فیلتر مانند طرح ترافیک استفاده کنند بهعنوان خبرنگاران واقعی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد شناختهشدهاند یا خیر؟ تجربههای گذشته در دولتهای مختلف نشان داده که بعضی از افراد فقط پوشش خبرنگار دارند درحالیکه از فضای خبر و خبرنگاری فاصله دارند .نکته دوم اینکه چه نظارت و مراقبتهایی از این اقدام خوب و پسندیده صورت میگیرد؟ از این منظر، خبرنگاران و اصحاب رسانه هم نیازمند نظارت و بازبینی عملکردهایشان هستند.
عدهای اختصاص اینترنت بدون فیلتر برای اصحاب رسانه را رانت میدانند و با آن مخالف هستند. مهاجری دراینباره میگوید: من معتقد به رانت نیستم. چون روزنامهنگارها وظیفه هدایت فکری جامعه رادارند. طبیعتاً روزنامهنگاران اگر حرفهای و نخبه باشند جزء کسانی هستند که میتوانند از اطلاعات بدون فیلتر بهره بگیرند و آن را پردازش کنند و بر اساس پردازشی که انجام میدهند اطلاعات را در اختیار مردم قرار دهند.
از پاسخگویی تا سریع رصد کردن
مدیرعامل خبرگزاری برنا هم با نظر مهاجری موافق است و توضیح میدهد: به عقیده من این ابزار کار ما است و رانت نیست. نمیشود که ابزار کار یک خبرنگار را از او گرفت و انتظار داشت در اطلاعرسانی سرعت و دقت بالایی داشته باشد. وقتی باید رسانههای بینالمللی را رصد کنیم و درعینحال پاسخگو باشیم با این وضعیت فیلترینگ کارمان سخت میشود. از همان اول باید این تدابیر را میاندیشیدند. وقتی آقای ترامپ در توییتر توییت میزدند. خبرنگار ما مجبور بود با فیلترشکن وارد توییتر شود و توییت آقای ترامپ را در رسانه خود منتشر کند و از این طرق به او جواب دهد. وقتی بخواهیم از فیلترشکن استفاده کنیم کارمان چند برابر سختتر و درعینحال کندتر میشود.
مبین در ادامه با انتقاد از مسئله فیلترینگ میگوید: من در سال ۹۲ مطلبی درباره فیس بوک نوشتم و آورده بودم که اتفاقاً راه نظارت بر فضای مجازی این است که باز باشد. شما نمیتوانید دو طرف یک خیابان را ببندید و راه پلیس را هم ببندید و بگوید میخواهیم نظارت کنیم راهحل مبارزه با اقدامات براندازانه بستن نیست. اگر فضا دهند بچههای رسانه در داخل کشور بهقدری توانمند هستند که بهراحتی میتوانند تولید محتوا کنند و جلوی این اقدامات را بگیرند. قبلاً رسانههای داخلی تولید محتوا میکردند و جواب رسانههای معاند را میدادند ولی الآن این فضا برای رسانههای داخلی فیلتر شده درحالیکه رسانههای معاند همچنان تولید محتوا میکنند. دست رسانههای ما بستهشده است و ما از این بابت ناراحتیم و معتقدیم که در این شرایط نظام لطمه میخورد.
این درحالیکه است که عضو شورای سردبیری خبر آنلاین با فیلترینگ موافق است و میگوید: من جزء کسانی هستم که موافق فیلترینگ اطلاعات برای همه جامعه هستم و معتقدم دسترسی آزاد به اطلاعات همیشه برای مردم مزیت محسوب نمیشود. حتی در سیستمهای اطلاعاتی هم حق دسترسی اطلاعات برای افراد را به نسبت میزان نیازشان تعریف میکند. ازاینجهت معتقد هستم وقتی شما سیستم اطلاعات بدون فیلتر را در جامعه توسعه میدهید کمکی به اطلاعرسانی در جامعه نکردهاید. درواقع یک ولنگاری در جامعه به وجود میآید. این ولنگاری را فقط به معنای اخلاقی آن نگیریم بلکه ولنگاری اجتماعی، سیاسی و… هم به وجود میآید. درواقع عقلای یک قوم وقتی میدانند که بخشی از اطلاعات میتواند در دو حوزه امنیت ملی و اخلاقی جامعه تأثیر منفی بگذارد، طبیعی است که اجازه انتشار عمومی این بخش از اطلاعات را ندهند. البته قبول دارم افرادی که برای کار فیلتر کردن گماشته میشوند باید حتماً از نخبگان اجتماع باشد. نه اینکه هر فردی با هر عقیده سیاسی برای این کار گماشته شود.
خبرنگار باید از همه امکانات برای گرفتن خبر استفاده کند
مخالفین این طرح با تبعیضآمیز دانستن آن معتقدند که دسترسی آزاد به اطلاعات حق همه مردم است و نباید فقط خبرنگاران از این حق برخوردار باشند. مبین دراینباره میگوید: اینکه گفته میشود فیلترینگ اتفاق خوبی در حوزه اطلاعرسانی نیست، کاملاً موافقم و معتقد هستم که همه باید این دسترسی را داشته باشند. خداوند میفرماید «فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ» ما آدمهایی هستیم که فکر میکنیم، حرفها را میشنویم و از بهترین آنها تبعیت میکنیم. با همه این اوصاف فیلترینگ اتفاق افتاده است، اولین کسی که با این اتفاق متضرر میشود خبرنگار و رسانه است. اگر مردم عادی نتوانند اخبار را از رسانههای خارجی رصد کنند حداقل باید دسترسی داشته باشند تا آن را از رسانههای داخلی بخوانند.
او مثال میآورد: مثل این است که در آشپزخانه یک رستوران اجاقگاز را از آشپز بگیریم و انتظار داشته باشیم بهترین غذا را درست کند. اینترنت بدون فیلتر ابزار کار ما است و در اینجا بحث صنفی و شغلیمان است. بعضی از خبرنگارها میگویند ما اینترنت بدون فیلتر نمیخواهیم چون یک تبعیض است. به عقیده من تبعیض نیست. خبرنگار باید از همه امکانات برای گرفتن خبر استفاده کند. اگر بخواهیم از فیلترشکن استفاده کنیم هم کار غیرقانونی کردیم درحالیکه در رسانههایمان مردم را به قانونگرایی دعوت میکنیم.
استادان و قشر نخبه هم از اینترنت بدون فیلتر برخوردار شوند
اگرچه مهاجری با اعمال فیلترینگ موافق است ولی به عقیده او باید قشر نخبه جامعه هم از این امکان برخوردار باشند. او میگوید: اینکه گفته میشود غیر از روزنامهنگاران اقشار دیگری هم هستند که باید این اطلاعات را بدون فیلتر کسب کنند قبول دارم و معتقدم این اتفاق هم باید در مورد بخش دیگری از جامعه نخبه ازجمله استادان دانشگاه، فرهیختگان علمی و هنری و… بیفتد. همانطور ما در یکخانه کوچک اطلاعات را فیلتر میکنیم و پدر و مادر همهچیز را به فرزندانشان نمیگویند و تصمیم میگیرند که چه اطلاعاتی برای فرزندانشان مفید نیست، تصمیمگیرندگان جامعه هم باید نسبت به فیلتر اقدام کنند. من با اصل فیلترینگ مشکلی ندارم ولی معتقدم باید برای بخشهایی از جامعه نخبه اینترنت بدون فیلتر داده شود و آن را هم تبعیض نمیدانم. چون فرض این است که این قشر میفهمند از اطلاعاتی که به دست میآوردند سوءاستفادهای در راستای امنیت ملی و اخلاقی جامعه نکنند.
از بیاعتمادی تا مقاومت خبرنگاران
مهدیانی هم با اشاره به برخی انتقادها که باید خبرنگاران باهم متحد شوند و چنین اینترنتی را دریافت نکنند مگر اینکه برای همه خبرنگاران چنین حقی قائل شوند میگوید: من هم موافق هستم حتی بسیاری از خبرنگاران در مجموعه خبرگزاری از اینکه لیست اسامی آنها به دست وزارت ارشاد برسد به دلیل بیاعتمادی که داشتند نگران این بودند که مبادا پشت پرده خبرهای دیگری باشد و کارهای آنان رصد شود .درواقع به دلیل اطلاعرسانی نکردن وزارت خانه درباره این موضوع این واهمه برای هر خبرنگاری ممکن است پیش بیایید ولی خبرنگارهای بخش سیاسی ما برای دریافت اخبار بینالملل و دسترسی به سایتهای فیلتر شده ناچار شدند یک سری اسامی را بفرستند که حتی همین افراد هم بهصورت گزینشی اینترنت را دریافت کردند.
این سردبیر افزود: نبود اطلاعرسانی دقیق و شفاف از سوی وزارت خانه این گمانه را هم پیش آورد که شاید این موضوع و فرستادن اسامی افراد خبرنگار برای دریافت «اینترنت بدون فیلتر» برای پیشبرد اهداف سازمان نظام رسانهای باشد ازاینجهت که پروانه و مجوز لازم را برای خبرنگاران صادر کنند و این دغدغه را داشتند که مبادا خود وزارت ارشاد خودش این انتخاب را داشته باشد و افراد خبرنگار را تائید کند که همین باعث شد از سوی جامعه خبرنگاران مقاومتهایی برای دریافت اینترنت بدون فیلتر صورت بگیرد .برای همین ضروری است که وزارت خانه نحوه گزینش و معیارهایش و اینکه چرا از بین همین افراد برخی به تمام سایتها و برخی دیگر بعضی سایت را میتوانند رصد کنند را، تشریح کند.
با این حال کریمی میگوید: طبق شنیدهها، مطلع هستم که این طرح قرار است بهصورت فازبندی عملیاتی شود و در لیستهای مختلف اجرا خواهد شد یعنی به این صورت نخواهد بود که یک ابزار و ویژگی را برای افراد قلیلی در نظر بگیرند . با توجه این انتقادها،آیا همه خبرنگاران و اهالی رسانه امکان همراهی با دولت را در سفرهای خارجی دارند؟ قطعاً چنین نیست و آنها هم از سوی رسانههایشان یا انتخاب میشوند و تعداد محدودی همراه میشوند.
این سردبیر افزود: باورم این است که این طرح بهصورت گزینشی در حال آزمایش است و بعداً توسعه پیدا خواهد کرد با توجه به استقبال وزارت ارتباطات و وزارت فرهنگ و ارشاد و ظهور و بروز خبرنگاران خوب در فضای سایبری طبیعتاً مسئولان را هم وادار میکند که لیست محدودی که ذکر کردهاند افزایش پیدا کند هرچند شخصاً و مدیرعامل مجموعه ما تاکنون برای دریافت چنین اینترنتی اقدام نکردهایم ولی در کل طرح را میپسندم.
آیا فیلتر کردن شبکههای اجتماعی و درعینحال اختصاص دادن اینترنت بدون فیلتر برای خبرنگاران ناشی از سیاستهای دوگانه حاکمیت نیست؟ مبین پاسخ میدهد: من از موضع حرفهای به این موضوع نگاه میکنم و معتقد به دوگانگی نیستم. چون جایگاه رسانه مشخص است و در همه جای دنیا یکسری امتیازها دارد. حاکمیت هر کشور موظف است تا برای رسانهها و منابع اطلاعرسانی امکانات لازم را مهیا کند.
وزارت ارشاد باید شاخصی برای شناخت خبرنگار واقعی داشته باشد
کریمی که این طرح را میپسندد پیشنهادهایی را برای بهتر اجراشدن آن دارد .او توضیح میدهد:.به نظرم اگر در یک دوره سه ماه یا مثلاً شش ماه عملکرد خبرنگار از چگونگی استفاده از اینترنت بدون فیلتر مورد ارزیابی قرار گیرد شاخص خوبی خواهد بود برای توسعه این طرح.از تهران به استانها و شهرهای دیگر .