شفقنا رسانه– وحید سالمی، عکاس با اشاره به روند تولید عکس گفت: ما باید با کارهای خود سطح تاثیرگذاری خود را افزایش دهیم. در کشورهای دیگر عکس گرفتن از رئیس جمهور به اندازهای که در کشور ما باب شده، مهم نیست و عکسها از طرف دفتر هر فرد و مقامی داده میشود به همین دلیل عکاسان به دنبال مسائل روزمره و زندگی مردم هستند و داستان زندگی مردم را روایت میکنند نه داستان زندگی مقامات را.
به گزارش شفقنا رسانه، مرتضی فرجآبادی، دبیر عکس ایسنا، مدیر نشست «بررسی چالشهای تولید و انتشار عکس در مطبوعات» که در پنجمین روز «ده روز با عکاسان» برگزار شد، گفت: جامعه عکاسی در ایران مورد کم لطفی قرار میگیرد. مشکلات زیادی برای ما عکاسان وجود دارد بویژه در عکاسی خیابانی این مشکلات بیشتر به چشم میخورد. از طرف دیگر مدیران روابط عمومی و مسئولان سازمانها به چشم مزاحم ما را نگاه میکنند و این نگاه متأسفانه در مدیران رسانه هم وجود دارد و این نقد به آنها وارد است که ما را زیاد جدی نمیگیرند. ما جایگاه آنچنانی در رسانهها نداریم و صرفاً عکس میگیریم که کنار خبر قرار گیرد و این نشست هم برای طرح و بررسی برخی از این مشکلات تدارک دیده شده است.
حیدر رضایی دبیر عکس خبرگزاری مهر در شروع این بحث گفت: چند عامل اصلی در شرایط عکاسی بویژه عکاسی خبری در عدم انتشار آنها مؤثر هستند، نکته اول بضاعت مالی خبرگزاریها و حجم کار زیاد آنهاست. بضاعت مالی کم باعث شده است تا با عکاسانی که به تجربه و سواد اولیه مجهز هستند، مرتبط نشویم. وقتی ابتداییترین مسائل کاری و مالی مهیا نمیشود، قطعاً به مشکل عدم انتشار خواهیم رسید. عدم انتشار هم فقط حذف از طرف نهادهای بیرونی نیست. نداشتن استاندارد هم باعث حذف عکس میشود. وقتی تجهیزات و امکانات اولیه و شرایط مناسب را نداریم، قاعدتاً به عکسهای حرفهای هم نخواهیم رسید.
او ادامه داد: بنابراین در چنین شرایطی باید به افراد آماتور و نیمه حرفهای رجوع کنیم که تمایل به دیده شدن دارند و محور جذب ما آنها باشند. به همین سبب خبرگزاریها به جای ارائه کار حرفهای تبدیل به آموزشگاه عکاسی شده است. یعنی دبیر عکس به جای هدایت و راهبردهای اصلی کار خود درگیر مسائل آموزشی و حاشیهای به وجود آمده میشود و در نتیجه خروجی مناسبی ارائه نمیشود.
شهرت کاذب مانع ارتقای دانش تصویری عکاس میشود
رضایی تصریح کرد: عکاسی که تجربه و دانش تصویری درستی ندارد با ورود به این حیطه و با عکسهایی که از شرایط مختلف میگیرد، به یک نوع شهرت کاذب میرسد، شهرتی که از چاپ عکسها به وجود میآید. شهرت کاذب عموماً باعث عدم یادگیری و عدم ارتقای دانش تصویری عکاس میشود و به عبارتی عکاس به دنبال یادگیری و ارتقای دانش خود نمیرود. چاپ عکسها در روزنامهها و انتشار آنها در خبرگزاریهای مختلف باعث شهرت و در نتیجه درک غیرواقعی از عکسهای منتشر شده برسد. بنابراین یک از دلایل اصلی جلوگیری از انتشار عکس همین فقر دانشی است که به دلیل طی نکردن مسیر درست خود اتفاق میافتد.
دبیر عکس خبرگزاری مهر در ادامه با اشاره به آموزشهای آکادمیک در حوزهی عکاسی گفت: ساختار آموزش هنر تجسمی چه در دانشگاههای دولتی یا آزاد چه در آموزشگاههای خصوصی در حوزه عکس نادرست است و به همین دلیل فارغالتحصیلان ما جذب این بازار نمیشوند. ما در خبرگزاری هر هفته مراجعه کننده برای همکاری داریم که بعضی از آنها هم فارغالتحصیل این رشته هستند ولی متأسفانه نمونه کارهایی تحویل میدهند که تفاوتی با کار افراد آماتور و غیر دانشگاهی ندارد. متأسفانه در چهار سال تحصیل خود در دانشگاه، ابتداییترین اصول عکاسی به لحاظ تصویری و تکنیکی مثل دانش تصویری را یاد نگرفتهاند و اطلاعی ندارند و این از اصلیترین چالشهای حوزه آموزش عکاسی است.
نود درصد موفقیت در این حوزه به انگیزه فرد وابسته است
به گزارش شفقنا رسانه، رضایی با تأکید بر انگیزهی افرادی که وارد حوزه عکاسی میشوند، گفت: جدای از همه مشکلات ذکر شده انگیزهی افراد هم مهم است. نود درصد موفقیت در این حوزه به انگیزهی فرد وابسته است. عدهای عکاسان خبری را افراد بیسواد تلقی میکنند در حالی که این گونه نیست. شرایط فعالیت ما نامناسب و غیرحرفهای است و از طرف دیگر انگیزههای شخصی، افراد فعال در این حوزه نیز مهم است؛ این که فرد با هدف وارد این حوزه شده است یا تنها دنبال کار روزمره است. بنابراین به نظر من دلیل اصلی منتشر نشدن به انگیزه نداشتن افراد برمیگردد و ما عکاسان باید راهکاری برای ارتقای انگیزه داشته باشیم و همچنین شرایطی خاص برای عضوگیری و آموزش قرار دهیم و در ضمن باید بین سازمانهای رسانهای و دانشگاهها هم تعاملی به وجود بیاید و قراردادی در این زمینه ثبت شود.
علی آقاربیع در ادامه نشست، گفت: وقتی قرار شد دربارهی این موضوع صحبت کنم، هم خوشحال شدم و هم ناراحت. متاسفانه ما برای تولید و انتشار عکسها مرامنامه خاصی نداریم. بنابراین معتقدم در وهلهی اول لازم است که عکاسان و صاحبنظران این حوزه گرد هم جمع شوند و اساسنامهای در این باره تدوین نمایند. انجمنها میتوانند در این زمینه بسیار کمک کننده و حامی باشند.
او ادامه داد: در بحث انتشار با سه دسته عکاس رو به رو هستیم: بخش اول آن دسته از عکاسان حرفهای هستند که اگر بنا به دلایلی هم عکسشان اجازه انتشار نیافت، مقتضیات را درک میکنند و اعتراضی ندارند.
دسته دوم هنرجویان و کارآموزان عکاسی هستند که تعدادشان کم هم نیست. خیلی اوقات با این دسته بر سر انتشار یا عدم انتشار مجادلههای مثبتی داریم که در نهایت به نتیجه میرسد و به هر حال با هم کنار میآییم. دسته سوم که مشکل ما هم با این دسته بیش از سایرین است، عکاسانی هستند که با توجه به شرایط جدید عکاسی تجربه لازم را ندارند و تولیداتشان به مراتب ضعیف است و متاسفانه صدایشان از دو دسته سابق بلندتر است و بعد از عدم اجازه انتشار در خبرگزاریها دست به انتشار در شبکههای اجتماعی مثل تلگرام و … میزنند.
فرجآبادی در ادامهی این صحبت آقاربیع گفت: دانشگاههای ما بدون هیچ گونه آزمون و مصاحبه عملی اقدام به جذب دانشجوهای عکاسی میکنند و اینها خیلی زود با دانش اندک وارد حیطه عکاسی خبری میشوند و دوست دارند به جایگاه عکاسانی برسند که سالهاست دارای سابقه کار هستند.
نسل کنونی به مراتب از نسلهای قبل بیسوادتر و بیانگیزهتر هستند
وحید سالمی عکاس و مدرس دانشگاه دربارهی این موضوع گفت: امر آموزش در حوزههای مختلف علم در کشور ما بویژه در سالهای اخیر کیفیت لازم را نداشته است؛ کیفیتی که از کشور فرهیختهای مثل کشور ما انتظار میرود. این موضوع میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. بحث مدیریتی یکی از این دلایل است، چه در بخش عکاسی کردن و چه در بخش آموزش. در دانشگاههای دنیا اصولاً به این شکل که تحصیل عکاسی چهار سال باشد، نداریم و در سالهای اخیر تبدیل به دورههای کوتاهمدت و کارگاههایی برای هر رشته شده است. حتی بزرگترین افراد این حوزه هم چندان تحصیلات آکادمیک ندارند، بلکه دوره دیدهاند.
عکاس خبرگزاری آسوشیتدپرس در ایران گفت: در رشته عکاسی بویژه عکاسی خبری توجه لازم به سرفصل درسهای ارائه شده در دانشگاهها نمیشود و به عبارتی سرفصلهای تدریس شده، ارتباطی با عکاسی و عکاسی خبری ندارد و با این روش چهار سال زمان افراد را بدون خروجی خاصی تلف میکنیم. پذیرش دانشجو در مراکز مختلف راحت شده است ولی ما در دانشکده خبر تصمیم گرفتهایم که حداقلی از مصاحبه اولیه را داشته باشیم. همچنین دانشجویان هم عموماً بیعلاقه هستند و اگر کمسوادی و سوءمدیریت را هم به این علاقه نداشتن اضافه کنیم، مطمئناً کیفیتی باقی نمیماند.
سالمی با تأکید بر داشتن بینش در عکاسی گفت: بسیاری از بزرگان عکاسی ما تحصیلات دانشگاهی چندانی نداشتهاند ولی از سواد و بینش عکاسی برخوردار بودند. دانشجویان ما باید بینش داشته باشند چراکه بینش چندمرتبه بالاتر از دانش است. متأسفانه نسل کنونی دانشجویان به مراتب از نسلهای قبل روز به روز بیسوادتر و بیانگیزهتر میشوند و بیتردید بدون دانش و بینش راه به جایی نخواهیم برد. در جامعه امروزی ما همه چیز فستفودی شده است و متأسفانه افراد بیانگیزه هستند و فعال نیستند و این فرهنگ در همه شئون جامعهی ما ساری و جاری میشود.
او ادامه داد: هنرمندان ما حداقل در حوزهی عکاسی دارای ایده نیستند در حالی که مهمترین شالوده یک آرتیست و همچنین عکاسی خبری ایده است. ایده از سواد ناشی میشود و سواد نیز از مطالعه به وجود میآید، در جامعهای که تیراژ کتاب بسیار پایین است، نباید انتظاری بیش از این داشت. بنابراین دانشجویان ما باید بصیرت و ایدهپردازی را در خود به وجود آورند و فعالیت کنند.
عکاسان ما هیچ پشتوانه صنفی و معنوی ندارند
حیدر رضایی در ادامه دربارهی تدوین مرام نامهای برای عکاسی خبری، انتشار عکس خبری و … گفت: در خیلی از موارد مقایسه عکاسی خبری ما با سایر کشورهای دیگر کار اشتباهی است. زیرا وقتی ما هیچ یک از کارهایمان درست و منطقی نیست و در خیلی از امور بسیار ضعیف عمل میکنیم این مقایسه باطل و نادرست است.
او ادامه داد: انجمن صنفی در حال حاضر هیچ اقدام مفیدی انجام نمیدهد و فعالیتهایشان محدود به جلسات یک بار در سال و در نهایت تغییر هیئت مدیره شده است. چرا هنوز هم عکاسان ما برای عکاسی در سطح شهر باید مجوز داشته باشند؟ متاسفانه عکاسان ما هیچ پشتوانه صنفی و معنوی ندارند. فعالان حوزه عکاسی تنها به خاطر علاقه فراوانشان به این حوزه است که دوام میآورند وگرنه عکاسان ما بدون بیمه و درآمد کافی و سایر امکانات از هیچگونه پشتوانهای بهرهمند نیستند.
بودن مرام نامه بهتر از نبودن آن است
در ادامهی این نشست، علی آقاربیع دربارهی داشتن یا نداشتن مرام نامه در حوزه عکاسی خبری گفت: داشتن مرام نامه بهتر از نداشتن آن است. به شرطی که این مرام نامه توسط افرادی نوشته شود که خود کف خیایان بودهاند. بنابراین بودن مرام نامه بهتر از نبودن آن است چراکه با استناد به این مرامنامه میتوان حق خود را گرفت ولی باز به شرطی که افراد اهل کار آن را نوشته باشند. خبرگزاریها مرام نامه نوشته شدهای ندارند و بیشتر بر اساس اطلاعاتی کار میکنیم که با تجربه کسب کردهایم و این خلاء، ما را با مشکل مواجه میکند.
مشکل اصلی ما عدم اجرای درست قوانین است
وحید سالمی ادامه داد: همه ما در سایه قوانین فتوژورنالیسم و قانون مطبوعات دست به عمل میزنیم. اما این قوانین از کشوری به کشور دیگر و از حکومتی به حکومت دیگر متفاوت است و تعهد به عمل آن تغییر میکند. اگر مشکلی در عکاسی خیابانی ما وجود دارد، سازمانها باید با مراجعه به قانون این مشکل را حل کنند.
او گفت: مسئله بعدی که در آموزش ما خیلی اندک به آن پرداخته شده است، تدریس جامعهشناسی و روانشناسی است. روانشناسی نفوذ در عکاسی خبری میتواند در حل این گونه مسائل بسیار کمک کننده باشد. بخصوص در کشوری مثل کشور ما که هر کسی حتی بدون دستور از سازمان خاصی به خودش اجازه دخالت در کار عکاس را میدهد. نکته بعدی این که در عکاسی خیابانی باید تا حد ممکن به سوژه نزدیک شد. اگر شما در نقطهای دور از سوژه و با احتیاط عکاسی کنید، خودتان قبل از هر کسی قبول کردهاید که در حال انجام کار بدی هستید. بنابراین هر کسی در این شرایط شما را مورد مواخذه قرار میدهد.
سالمی تاکید کرد: ما در زمینه عکاسی خبری قانون داریم، مشکل اصلی ما در اجرای درست این قوانین است.
علی آقاربیع گفت: مشکل بعدی در زمینه انتشار عکس این است که ما به عنوان عکاس باید دربارهی مسائل نامرتبط همانند سالنهای خالی همایش یا غلطهای املایی موجود روی پلاکاردها در برنامهها و … پاسخگو باشیم.
او ادامه داد: همچنین برخوردهای شخصی با عکس است که کار عکاسی را به سمت و سوی غیرحرفه ای میکشاند.
تساهل و تسامح رکن اصلی عکاسی خبری و روزنامهنگاری است
در ادامه نشست وحید سالمی گفت: رسانهها از خبرگزاریها تا بسیاری از مطبوعات ارگان هستند و به همین دلیل سیاستهای رسانه از طرف کارکنان رسانه باید پیگیری شود و چارهای جز این ندارند. همچنین مدیران ما که افراد رسانهای نیستند هم عامل دیگر افزایش مشکلات هستند. این در حالی است که رسانهی ارگان در دنیا جمع شده است و اکنون با رسانههای مستقل مواجه هستیم و صاحبان رسانهها گرچه افراد رسانه ممکن است نباشند ولی مدیرانی را برای رسانههای خود تعیین میکنند که رسانهای و به کار وارد هستند به این دلیل که خواهان بازگشت سرمایه هستند و به چاه نفت وصل نیستند.
به گزارش شفقنا رسانه، سالمی با تأکید بر عدم وجود فرهنگ تساهل و تسامح در جامعه ما گفت: متأسفانه در بخشهای مختلف جامعه ما اعم از سازمانها، خانوادهها و سطح خیابان تساهل و تسامح و رواداری مورد نیاز روزنامه نگاری وجود ندارد بنابراین باید به شدت نگران مطلبی باشید که منتشر میکنید و همین باعث میشود شما به خودسانسوری برسید. اما برخی از مشکلات عنوان شده در این نشست را میتوان با گفتوگو و صحبت کردن با افراد حل کرد و بخشی هم به امر دانش و بینشی مرتبط است که ما در خود به وجود آوردهایم.
سالمی ادامه داد: وقتی روزنامهنگار یا عکاس در دفتر روزنامه نشسته و منتظر مصاحبهها و نشستهای سفارشی از طرف مافوق است، نمیتواند ارتقا یابد. در حالی که در مجله معتبری مثل لایف میبینیم عکاسان در اولین کار دبیران و سردبیران را قانع کردند که عکاس مستقل است و عکس خودش باید حرف بزند البته به معنای نداشتن زیر نویس نیست بلکه به این معناست که عکاس خود گزارش تهیه میکند و حرف میزند. لایف نشریهای عکس پایه بود که گزارشهای تصویری کار میکرد و به جای خاصی وصل نبود و با این وجود توانست در عرصه مطبوعات مسلط شود و به تیراژهای بالا دست یابد. در هفته اول ۳۵۰ هزار نسخه منتشر شد و همه آن فروخته شد یا در شماره ای دیگر این تیراژ به ۱۴ میلیون رسید که بخش بزرگی از این کار را مدیون عکاسان بودند.
او گفت: تا وقتی عکاس راکد باشد و فعالیتی از خود نشان ندهد، مطمئناً با حذف عکس هم مواجه خواهد بود چراکه هیج خلاقیتی از خود نشان نداده و سعی نکرده است تا با عکس خود نفوذ داشته باشد. بنابراین تا ما شرایط را بویژه در ایران مهیا نکنیم، انتظار نداشته باشید مسئول یا مدیری برای شما فرش قرمز پهن کند. عکاس خود باید شرایط را فراهم کند.
سالمی گفت : ما باید با کارهای خود سطح تاثیرگذاری را افزایش دهیم. در کشورهای دیگر عکس گرفتن از رئیس جمهور به اندازهای که در کشور ما باب شده، مهم نیست و عکسها از طرف دفتر هر فرد و مقامی داده میشود به همین دلیل عکاسان به دنبال مسائل روزمره و زندگی مردم هستند و داستان زندگی مردم را روایت میکنند نه داستان زندگی مقامات را.
یکی از مشکلات ما برخورد براساس پیشفرضهاست
حیدر رضایی گفت: در بعضی موارد صحبت کردن مسالمتآمیز جواب نمیدهد. ما باید بنا به واقعیات موجود دست به عمل بزنیم. متأسفانه خیلی از انرژی ما صرف مهار تخریبها و سوءتفاهمهایی میشود که پشت سر ما در خبرگزاریها انجام میشود. برای مثال به دنبال انتشار عکسهایی از کارتنخوابی در سطح تهران متهم به سیاهنمایی و تخریب چهره ایران شدیم. مشکل دیگر موجود در فضاهای خبری، برخورد بر اساس پیشفرضهاست؛ مثلا وقتی شما توقع دارید با سالنی پر از جمعیت برخورد کنید و با امری خلاف این مواجه میشوید، آن را پوشش نمیدهید؛ در صورتی که این کار اشتباه است. زیرا با انتشار عکس همین سالن خالی، میتوان خیلی از ناگفتهها را گفت و مثلا به دلایل عدم حضور جمعیت در مراسم پرداخت.
او در ادامه با طرح سوالی درباره برنامههای حوزه ریاست جمهوری و مقامات عالی رتبه گفت: آیا ما احتیاج به پوشش این گونه برنامهها داریم یا آنها نیاز دارند که ما آن مراسم را پوشش دهیم. چرا گاهی یک رسانه بنا به دلایل نامعلوم از پوشش برنامههای مربوط به ریاست جمهوری محروم میشود. به هر حال ریاست جمهوری حوزهای است که به همه اقشار جامعه مربوط میشود و لازم است مراسم مربوط به او توسط هر رسانهای پوشش داده شود. این اشتباه بزرگی است یک رسانه به دلیل انتقادهای ارائه شده در برخی زمینهها از پوشش یک مراسم محروم شود.
ما به عنوان مسئولان دولتی به رسانه نیاز داریم
پرویز اسماعیلی، معاون ارتباطات و اطلاعرسانی ریاست جمهوری که در پایان این نشست حاضر شد، در پاسخ به گلایههای حیدر رضایی گفت: عکاسی خبری در دنیا در حوزههای مختلف با هم متفاوت هستند. عکاسی در حوزه اجتماعی با عکاسی در حوزه دیپلماتیک کاملاً متفاوت است و هر کدام قواعد و قوانین خود را دارد و شما نمیتوانید با همان آزادی عملی که در حوزه اجتماعی عکاسی میکنید، در حوزهی دیپلماتیک هم با همان آزادی عمل عکاسی کنید و هیچ قاعده و منشور بینالمللی هم برای تعیین نوع برخورد دولتها با عکاس خبری یا خبرنگاران وجود ندارد و معمولا میزبان، مقررات را تعیین میکند.
اسماعیلی ادامه داد: حضور در مناسبتهای دیپلماتیک به فرهنگ و لوازمی نیاز دارد که صرفاٌ به عکاسان خبری محدود نیست و هر دو طرف در فضای تربیتی این نوع مناسبتها مشکل داریم، یعنی هم سواد رسانهای و فتوژورنالیسم در حوزهی مدیران و مسئولان کشور ضعیف است و الزامات این حرفه را درک نمیکنند و گاهی دوستان رسانهای ما هم الزامات حضور در این جلسهها را نمیدانند. در دنیا خبرنگاران و عکاسان کارکشتهتر و باتجربهتری را برای این گونه نشستها انتخاب میکنند ولی در ایران متأسفانه افراد کم تجربه به این حوزهها معرفی میشوند و همین یکی از عوامل بروز برخی مشکلات است. لذا آنچه نیاز است درک مشترک و آموزشهای دو طرفه و حتی کارگاههای آموزشی در این امر است.
اسماعیلی تصریح کرد: وقتی عکاس یا خبرنگار را برای پوشش دعوت میکنیم هم حرمت مهمان باید رعایت شود و هم حرمت میزبان. هیچ انگارهی حرفهای به ما این اجازه را نمیدهد که چون خبرنگار هستیم مقررات میزبان را نادیده بگیریم و بویژه جایی که میزبان ما رئیس جمهور است و انعکاس مطالب میتواند به نوعی به منافع ملی یا چهره آن مقام لطمه بزند و رعایت این موارد به معنی بیتوجهی به عکاسان خبری نیست. نکتهی دیگر دربارهی زمانی است که برای پوشش تصویری رئیسجمهور اختصاص داده میشود و به نظر من از آنچه در دیگر کشورها معمول است، زمان بیشتری را برای این امر اختصاص میدهیم.
او ادامه داد: ما هستیم که به عنوان مسئولان دولتی به رسانه نیاز داریم. هم برای ارتباط و آشنایی مردم با فعالیتهای دولت و هم برای اطلاع دولت از مطالبات مردم. بنابراین این ما هستیم که به شما نیاز داریم. خبرنگاران جاسوس نیستند و ما خبرنگاران و عکاسان را از خود میدانیم و اگرچه خط قرمزهایی در این زمینه تعیین میشود و شاید به معنی محدودیت باشد ولی به هیچ وجه به معنای محکومیت خبرنگار و اهالی رسانه نیست.
گزارش از هادی خیری و زهرا دریاافزون