شفقنا رسانه- پیروزی تیم ملی والیبال ایران و رفتن به المپیک خبر مهمی بود که روز یکشنبه ۱۶ خرداد تیتر صفحه اول اکثر روزنامهها شود. بعضی روزنامهها مثل جام جم و همشهری عکس یک خود را به شادی تیم ملی اختصاص دادند اما این دو روزنامه آرم و لوگوی بانک دی اسپانسر تیم را با فتوشاپ پاک کردند. چند روز بعد ابراهیم صفرلکی، مدیرکل روابط عمومی این بانک در نامهای به این کار اعتراض کرد. این نامهنگاری و حذف آرم بانک پرسشهایی را در زمینهی اصول حرفهای مطرح میکند. وقتی اسپانسر بهواسطهی قرار گرفتن آرم بر روی لباس ورزشکاران به بخشی از خبر تبدیل میشود، آیا میتوان از همان قاعدهی کلی حذف لوگو و آرم یک برند استفاده کرد و انتشار آن را منوط به پرداخت پول به سازمان آگهی کرد؟ آیا دستکاری در چنین عکسی، تحریف خبر محسوب میشود؟ رویهی کلی کشورهای دیگر در این زمینه چگونه است؟ اگر رسانهای در ایران این کار را بکند، آیا از منظر حقوقی اسپانسر برنامه میتواند طرح دعوا کند؟ گفتوگوی شفقنا رسانه با کامبیز نوروزی، کارشناس حقوق رسانه به بررسی پرسشها میپردازد که در ادامه میخوانید. همچنین در گزارش «حذف آرم اسپانسر تیم ملی والیبال؛ تحریف خبر یا تحدید تبلیغ؟»(اینجا) هم از دیدگاه مدرسان ارتباطات و کارشناسان حقوق این موضوع بررسی شده است.
با توجه به این که عکس، خبری بوده است و دستکاری عکس در بحثهای فتوژورنالیسم کار ناپسندی است، آیا از نظر حقوقی حذف آرم اسپانسر میتواند قلب واقعیت یا دستکاری در خبر باشد؟
عکس یک مطلب است مثل خبر، یادداشت، گزارش و … که مطلب هستند. یکی از وظایف حرفهای رسانهها این است که نمیتوانند در یک مطلب خبری تغییری ایجاد کنند که موجب تغییر در مفاد اصل خبر شود. بعضی مواقع منبع خبر جایی غیر از رسانهای است که آن را منتشر میکند؛ در واقع رسانه، خبر یا عکسی را نقل میکند، ممنوعیت دست بردن در خبر یا عکس در اینجا تشدید میشود. در موضوع مورد بحث ما در واقع نشریات به ترتیبی در عکس دست بردهاند که بعضی عناصر موجود در عکس به شکلی غیرواقعی یعنی با استفاده از تکنیک فتوشاپ حذفشدهاند و بخشی از معنای درونی عکس از بین رفته است. به اعتقاد من رسانه چنین حقی ندارد و نمیتواند در عکس تغییری ایجاد کند مگر آن که عکسی حاوی تصاویر خلاف اخلاق حسنه باشد که در حد پوشاندن آن بخش میتوان به نشریهای اجازه تغییر داد. در غیر این صورت دست بردن در عکس به منزله تحریف تلقی میشود. چون عناصر موجود در عکس تغییر میکند. من کلمه قلب واقعیت به کار نمیبرم. بلکه این مسئله مصداق تحریف است و مانند این است که یک مقام حکومتی خبری بدهد و بعد قسمتی از خبر از آن مطلب حذف شود؛ در واقع بخشی از معنای خبر دگرگون شود که این مصداق تحریف خبر است.
آیا اسپانسر میتواند طرح دعوا کند؟
در قوانین ما و در رویهی قضایی من پروندهای به این معنا سراغ ندارم اما از نظر اصول کلی، ذینفع میتواند از باب مسئولیت مدنی نشریه، مدعی خسارت شود. همینطور عکاس این عکس هم از نظر حقوق معنوی میتواند مدعی باشد.
این رسانهها ادعا میکنند که ما نمیخواهیم تبلیغ کنیم و اینگونه مسائل از مسیر بازرگانی میگذرد. آیا این میتواند استدلال محکمی باشد؟
این ادعای بیپایهای است و در این مورد این ادعا فاقد مبنای حقوقی است. اصولاً این قبیل تبلیغات جزئی از پیراهن ورزشی یک تیم است و یک جزء اضافه نیست. در نظام ورزش حرفهای بسیار متداول است که هم باشگاههای ورزشی و هم تیمهای ملی برای تأمین درآمد خود از اسپانسر استفاده میکنند و هدف اسپانسر هم یک هدف تبلیغاتی است و فلسفه حمایت مالی هم اساساً یک بهره دوجانبه برای باشگاه و اسپانسر است، یکی از مهمترین قسمتهایی که معمولاً در تبلیغات اسپانسرها انجام میشود، پیراهن ورزشی است و در عرف مسلم و غیرقابلانکار رسانههای جهان چه تلویزیونها و چه سایتهای خبری و چه رسانههای مکتوب تصویر کامل پیراهنهای ورزشی باشگاهها و تیمهای ملی مختلف منتشر میشود که روی بخشی از اینها تبلیغات اسپانسرها است و هیچ رسانهای نمیتواند این را بهعنوان تبلیغ برای اسپانسر معرفی کند و مدعی این باشد که این یک تبلیغ است و باید واحد بازرگانی به آن رسیدگی کند یا پولی بابت آن بگیرد که این ادعا هم از نظر اصول قوانین حقوقی و هم از نظر رویه مسلم کشور ما و همینطور کشورهای دیگر بیاعتبار است. به عبارتی باشگاه تبلیغ پیراهن خود را به اسپانسر سپرده است و در واقع آن باشگاه یا تیم ملی علامت و نشان اسپانسر را بهعنوان جزئی از طراحی پیراهن تیم پذیرفته است که هیچ رسانهای نمیتواند این جزء را از کل حذف کند.
صداوسیما هم در برنامههای غیر خبری نمادها و نشانهها را سانسور میکند و بهگونهای میپوشاند. در این زمینه از لحاظ حقوقی چگونه است؟
این مسئله فرق میکند. مثلاً در یک سریال علامت یا نشان تجاری اتومبیل در حال حرکت در فیلم را ممکن است محو کند. در فیلمسازی معمولاً فیلمسازها ممکن است با شرکتهای مختلف قرارداد ببندند و از آنها بخواهند که آرم یا کالایشان را در اثر به نمایش بگذارند و در همه جای دنیا این رایج است و اگر چنین قراردادی بین فیلمساز و صاحب برند وجود نداشته باشد چون تبلیغ تلقی میشود خود فیلمساز این را حذف میکند و در واقع اگر توافقی بین فیلمساز و شرکتها و صاحبان علامتهای تجاری اتفاق بیفتد، آن را نشان میدهد و تلویزیون هم نمیتواند آن را حذف کند.
انتهای پیام