شفقنا رسانه -نشست «تلگرام؛ بودن یا نبودن» با حضور مهدی منتظرقائم مدرس ارتباطات و عضو هیات علمی دانشگاه تهران و رضا تقیپور وزیر اسبق ارتباطات و فناوری اطلاعات و عضو شواری عالی فضای مجازی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
در ابتدای این نشست که به صورت میزگردی برگزار شد تقی پور با شروع یک مقدمه گفت: تلگرام در عین حال که رسانه است فقط یک رسانه نیست.در تیتر روزنامه عصر ارتباط نوشته شده که تلگرام به دنبال ایجاد یک دولت است .خب این خیلی فرق می کند که ما تلگرام را چطور بررسی می کنیم آیا فقط به عنوان یک رسانه آن را ببینیم ؟ یا نه به عنوان یک حاکمیت در درون حاکمیت ها در نظر می گیریم؟.
منتظر قائم هم با انتقاد به این مقدمه توضیح داد: در ایران وقتی از رسانه حرف می زنیم ، یک خلط مفهومی پیش می آید هر چه هم اساتید می گویند باز هم جا نمی افتاد.رسانه ترجمه مفهوم media است نه mass media.لباس هم رسانه است به این معنا همه چیز رسانه است.برای همین ما باید یاد بگیریم که آیا منظورمان رسانه های جمعی است یا رسانه به مفهوم عام اش یا رسانه ارتباطی. تلگرام یکی از اپ ها از بین ۳ هزار اپی است که در دنیا عرضه شده است پس یک اپ ارتباطی است بنابراین در مورد آن تیتر باید بگویم ،تلگرام نه می تواند چنین کاری کند نه اگر چنین حرفی هم بگوید ما باید باور کنیم که تلگرام بتواند حکومت تغییر دهد.
او افزود: کاری که تلگرام می تواند بکند این است که در راستای آرمان مدیران و سرمایه گذاران باشد و اپ خود را طوری با ابزارهای حقوقی و نرم افزاری مدیریت کند که در نهایت اثر بگذارد در تغییر ماهیت حکومت ها یا فرهنگ در کشورهایی که ده ها میلیون کاربر این ابزار را به کار می گیرند وگرنه تلگرام هیچ اختیاری ورای کاربری کاربران یا اختیاری ورای اختیار بین المللی و آن بستر نرم افزاری که در اختیار دارد نمی تواند داشته باشد.برای همین تلگرام نمی تواند که بخواهد دولت ایجاد کند کما اینکه اگر این مفهوم را به طور عام در نظر بگیریم همه می خواهند حکومت و دولت را دست بگیرند .
به گزارش شفقنا رسانه عضو شورای عالی فضای مجازی با اشاره به رابطه قدرت و فضای سایبری در کشور بیان کرد: می خواهم ابتدا از منظر قدرت به این موضوع بپردازم و تغییری که فضای سایبری در قدرت ایجاد کرده است را توضیح دهم.قدرت ملی شامل چهار عنصر قدرت نظامی،قدرت سیاسی،قدرت اقتصادی و قدرت اجتماعی و فرهنگی است.در دهه های اخیر می بینیم که قدرت اجتماعی و فرهنگی به قدرت نرم تبدیل شده است .در این قدرت بحث هایی چون ایدئولوژی ،اعتبار ملی ،هویت ملی و مشروعیت نظام سیاسی مطرح است .و یکی از بحث های ما این است که انقلاب اسلامی با قدرت نرم پدید آمده است .امروز قدرت این تعریف را دارد که شما توانایی تغییر رفتار طرف مقابل خود را داشته باشید، دانشمندان علوم انسانی فضای سایبر را در حوزه جدید قدرت وارد می کنند و در حال حاضر قدرت این معنا را دارد.
منتظر قائم در ارتباط با صحبت های تقی پور توضیح داد: قطعا هر پدیده ای وقتی در جامعه گسترش پیدا می کند با قدرت رابطه برقرار می کنند الان مد لباس هم می تواند با قدرت رابطه داشته باشد ما از منظر ارتباطات سیاسی معتقدیم هر پدیده که در عالم ظهور می کند در بلند مدت یا کوتاه مدت بر معنا و مکانیسم های قدرت به معنای وضع حاضر یا تغییر در آن می تواند تاثیر داشته باشد .حال هر چه قدر این پدیده گسترده تر و با چندین میلیون در ارتباط باشد قطعا با قدرت رابطه دارد .موردی که اقای تقی پور هم گفتند من هیچ مناقشه ای با آن ندارم .ولی در نوع کارکرد و مفهوم آن مناقشه دارم.ایشان در بحث قدرت ملی فقط قدرت را تعریف کردند در حالیکه باید ملت را تعریف کنید .کاربران تلگرام که جاسوس ها نیستند همین ملت هستند بنابراین مساله ما این نیست که تلگرام یک مفهوم مخالف قدرت ملی است تا اندازه ای هم هست اما مهمترین بخش آن است این هست که، ما در برساختن قدرت ملی در درون حاکمیت این توفیق را نداشتیم که ملت به نوعی بتواند در درون ایدئولوژی و هژمونی حاکمیت عمل کند بنابراین ۴۰ میلیون کاربر تلگرام یا افراد خاصی در درون این فضا در حال کنشی هستند که با تعریف رسمی از قدرت ملی فاصله دارد .برای همین مساله این است که ما چگونه در کشور قدرت ملی را عملیاتی می کنیم؟.
او افزود: به نظرم باید یک بحث جزئی تر کنیم که چگونه تلگرام و تلگرامی ها را در درون قدرت ملی هضم کرد.چگونه باید از شبکه های اجتماعی با بسترهای اقتصادی ،حقوقی، سیاسی استفاده کنیم تا کنش تمام آدم ها در نهایت به افزایش قدرت ملی ما برسد نه کاهش قدرت ملی.اتفاقی که الان در حال افتادن است تقلیل یک امر بسیار عام و گسترده در سیاست گذاری رسانه به یک تقابل سیاسی است که به اعتقادم من محکوم به شکست خواهد بود.
به گزارش شفقنا رسانه تقی پور در پاسخ به انتقاد های این مدرس دانشگاه توضیح داد: اتفاقا قدرت انقلاب اسلامی برخاسته از همین قدرت مردم است و بر خلاف نظام های موجود در دنیا، ما جزء معدود کشورهایی هستیم که قدرت نظامی ما از قدرت مردم شکل گرفته است.امروز طرف مقابل ما به این نتیجه رسیده اند که اگر قرار است جنگی بین ما و آنها بیافتد باید در عرصه نرم افزاری باشد و این هم از طریق ابزارهای صوتی و تصویری و ارتباطی موجود است.و این فضای مجازی ابزاری است برای شروع جنگ با نظام اسلامی.
منتظر قائم توضیح داد: ما در حال حاضر نه می توانیم گذشته را فیکس کنیم نه می توانیم حال حاضر را نگه داریم نه می توانیم جلوی جبر برای حر کت به آینده را بگیریم. بنابراین همه انسان ها و ساختارها و ملل همیشه در تاریخ به این فکر می کند که چه تصمیمی بگیرد و چه متغیری را جابجا کند که آینده اش بهتر از امروز اش باشد.اینکه ما بگوییم جنگ، انقلاب ،امام و بسیج این ها یک رویکرد است که در نهایت هم منجر به حفظ وضع موجود می شود اگر وضع موجود ما چالش بنیادین نداشت که ما دشمن نداشتیم.اگر بخواهیم واقعیت را نبینیم و با همین کلمات آینده را جلوه بدهیم به نظرم آینده مهدوم خواهد شد و ما را به راه حل های ماهیتا سیاسی رهنمون می کند.
او با اشاره به متغیرهای جهان امروز گفت: آن چیزی که در این برهه زمانی اتفاق افتاده نوآوری های تکنولوژیک است بخش اعظمی از تغییرات به وسیله این تکنولوژی هاست و این تکنولوژی ها این امکان را فراهم آورده اند که چیزی که در گذشته بوده است را بزرگ نمایی کنند.یک جهان مجازی و دیجیتالی درست شده لاجرم ویژگی هایی چون مرکزیت زدایی،اقتدار زدایی،تکثر ،امکان پذیری یک به یک و چند به یک را در جهان جدید دارد.حال اینها در تلفن های هوشمند و اپلیکشن ها ایجاد شده اند.اپلیکیشن های کارکردهای زیادی می توانند داشته باشند بخشی از این اپلیکیشن ها ،اپلیکیشن های شبکه سازی است یعنی اینکه یک تیمی بتواند پیام خود را در درون یک اپلیکیشن به تعداد زیادی عرضه کند.
منتظر قائم افزود: وقتی این اپلیکیشن از کامپیوترها به گوشی های همراه انتقال پیدا می کند خصلت گمنامی در آن گسترش می یابد و خصلت گم شدن در درون انبوه زیاد می شود و قابلیت خبر رسانی و تفسیر و تحلیل چه در فیس بوک و ابزار قدیمی به شدت افزایش پیدا می کنند. بنابراین افراد می توانند کانالی درست کنند و این کار را انجام می دهند. برای همین در این جلسه پیشنهادم این است که ما به جای اینکه مفاهیم کلان را به کار ببریم، باید برای این موضوعات مرزبندی و لایه بندی کنیم و بعد بگوییم تلگرام کجا دشمن من است و کجا بستری است که دوست و دشمن در آن کار می کنند و کجا تلگرام دوست و دشمن را تعیین نمی کند و یک کار صنعتی و فنی برای منافع خودش انجام می دهد . برای همین تفکیک فضاها و نقش های مختلف اگر اتفاق نیافتد ما دچار بحث سیاه و سفید می شویم .بهتر است اینجا علمی صحبت کنیم.
در ادامه این نشست تقی پور درباره مواردی که باعث فیلتر شدن تلگرام خواهد شد توضیح داد: : من یک خبری را شنیده ام شاید هم قابل اثبات نباشد ولی در همین جریانات اخیر اقای دورف با مسئولی که از طرف ایران با ایشان صحبت کرده بود گفته بود که شرایط من را در نظر بگیرید من از طرف اطرافیان اقای ترامپ تحت فشار هستم . تلگرام که می خواست وارد ایران شود چند تعهد به ایران داد۱. قوانین و مقررات و هنجارهای جامعه ما را رعایت کند ۲.کانال های پورنوگرافی را در ایران توسعه ندهد.۳.و اینکه نباید در بحث های تروریستی همکاری کند که البته در یک مورد این کار را کرد .در حرف های اقای منتظر قائم شنیدم که می گوید تلگرام یکی از اپلیکیشن در بین ۳ هزار اپ های موجود است من شدیدا با این مخالفم . تلگرام چیزی دیگری است .اگر این یکی از این اپ ها ست به ما نشان دهید که جایگاه آی سی و او چه هست و جایگاه تجارت پورنو گرافی چه است .درست است که این موارد را غرب به رسمیت شناخته است ولی این ها چیزهایی نیستند که ما به راحتی از کنار آن بگذریم و بگوییم خب این یک اپ است.
او ادامه داد: ما بیش از ۳۰۰ نرم افزار نسبتا قوی در دنیا داریم .خب چند نمونه از اینها، کانال با ظرفیت نامحدود دارند.اگر دقت کنید این ها سفارشی هستند برای ما.نه فقط برای جمهوری اسلامی بلکه برای جوامعی . اینکه اقای دکتر می گوید تلگرام یک کار فنی صنعتی می کند من کاملا مخالفم. نکته بعدی اینکه برخورد با تلگرام یک شبه اتفاق نیافتاد و الان یک سال است که این بحث مطرح است در دی ماه سال ۹۵ یک طرحی به شورای عالی فضای مجازی آمد به نام “طرح ساماندهی پیام رسان های اجتماعی”.اقای منتظرقائم گفتند در حال حاضر با این اپلیکیشن های یک فضای گمنامی شکل گرفته.ایا فضای این چنین گمنامی خوب است یا بد؟امروزه خیلی از کشورهایی که ادعای می کردند دموکراسی در آنها نهادینه شده، احراز هویت در این فضا را به عنوان یک اصل برای ورود به این فضا مطرح کردند.
تقی پور انتقاد کرد: در انگلیس همان برخوردی با انتشار مطالب در فضای مجازی می شود که با مطبوعات می شود یعنی همانطور که تهمت و افترا در فضای مطبوعات جرم است و سه ماه زندان دارد پس این معنا را دارد که احراز هویت در آنجا انجام می شود.پس آن طرح در دی ماه مطرح شد و در خرداد ماه ۹۶ هم تصویب شد. یکی از مباحث این طرح این مسئله بود که پیام رسان های خارجی به شرطی در جمهوری اسلامی ادامه فعالیت دهند که خودشان را در داخل ثبت کنند و نماینده تعیین کنند و در بحث جرایم باید پاسخ گو باشند.شما بارها از زبان دادستان کل این را شنیده اید که به هیچ وجه تلگرام در منشا معرفی جرایم با جمهوری اسلامی همکاری نمی کند اینکه دیگر نه سیاسی است نه اقتصادی. به نظرم امروز نظام مشخصا درباره برخورد با یک پیام رسان به نام تلگرام صحبت می کند و تصمیم می گیرد ، تلگرامی که به نظر متخصصین خیلی بیشتر از یک اپ است و خیلی کارکردهای دیگر دارد .
منتظر قائم در واکنش به صحبت های این وزیر اسبق پاسخ داد: تلگرام قطعا یک اپ است اینکه پیش از آن اهداف و جلساتی و سیاست هایی بوده در ماهیت اپ بودن آن تغییر ایجاد نمی کند اقتصاد سیاسی تلگرام به عنوان یک برند می تواند یک اپ باشد پس من حق ندارم اسم آن را سیاست فرهنگی بنامم.تلگرام یک اپ است این گذاره را نباید من تغییر بدهم حال این اپ چرا در جامعه ما رواج پیدا کرده به خاطر مزیت نسبی که در سخت افزار و نرم افزار و در نوع سیستم خود که در عضو گیری کانال ها دارد،است.اینکه در حال همکاری با دولت های مختلف است این ها استراتژی و هدایت آن برند اپ است و چیزی خارج از آن نیست.و از طریق این استراتژی ها و تاکتیک ها برای خود یک مزیت نسبی درست کرده با توجه به نیاز سنجی،آرمان ها ، اهداف و مشتری هایی که داشته است.در حال حاضر مساله ما این است ایا نظام جمهوری اسلامی کل مساله اش رسیده به اینکه اپ تلگرام با این قوانین و ویژگی ها که متعلق به دورف است، ما با این اپ مشکل داریم ؟ما با کارخانه مرسدس بنز مشکل داریم نه با مفهوم اتومبیل.یا اینکه ما با فلان برند دارو مشکل داریم نه با مفهوم دارو. اگر ما با خود اپلیکیشن مشکل داریم، آن زمان چند سوال مطرح میشود که کجاست گزارشهای حقوقی دولت جمهوری اسلامی از اقداماتی که در عرصه بینالملل انجام داده است که تلگرام تعهدات خود را انجام نداده است؟ چرا اینجا به کاربران ایرانی بگوییم که این اپلیکیشن تخلف کرده است؟ چرا از طریق بینالملل این موضوع را پیگیری نکنیم. حرف من این است این مسیری که میرویم غلط و شبههناک است
او افزود: اگر ما با یک اپ مشکل داریم این یک بحث حقوقی دارد این بحث حقوقی یک مقداری وابسته به قوانین بین الملل و یک مقداری به قوانین داخلی ما ارتباط دارد.اگر ما طبق قوانین بین المللی با این اپ یعنی تلگرام توافق داریم پس موظف است حرف ما را گوش بکند اگر گوش نکند طبق شکایت هر عضوی می تواند پرونده فعالیت اش در هر کشور باطل می شود .اگر تعریف ما از آزادی بیان ،پورنوگرافی با ساختار بین المللی فرق می کند پس این مشکل آن اپ نیست مشکل خاص ما است.برای همین خود تلگرام باید نماینده ای و وکیل و سخنگو ای داشته باشد که بیاید اینجا و از اپ خود دفاع کند نه اینکه من از آن دفاع کنم فردا روز هم اپ های زیادی می ایند من باید نماینده دفاع از آن باشم؟من ایرانی دغدغه ام از این اپ ها منافع ،اقتصاد سیاسی و آرمان آنها نیست من دغدغه ام منافع ملی و فرهنگ و تمدن و انقلاب اسلامی است .برای همین باید اینجا مساله را تفکیک کرد من با کارکرد این اپ مشکل دارم یا با خود این اپ؟
منتظر قائم انتقاد کرد: اگر داستان ایران با تلگرام نزاع یک دولت ملت با یک شرکت است این مسیر خود را دارد مسیر اش این نیست که سخنوران جامعه در جاهایی که تخصص اش را ندارند گفتمان های عوام پسند تولید کنند و مقاومت را در جامعه من افزایش بدهند .
او با اشاره به درنظر گرفتن همه متغیر ها در خصوص کارکرد تلگرام تاکید کرد: در سه سال گذشته ۱۹ سخنرانی در مورد شبکه های اجتماعی داشتم و بیشتر به جنبه های منفی این شبکه ها پرداختم از بحث های اخلاقی تا بحث های سیاسی و اجتماعی فرهنگی تا آسیب هایی که در رابطه ها ایجاد می کند و بارها گفته ام که من به عنوان متخصص ملی با مجموعه ابزارهای سیاست گذاری از ممنوعیت تا محدودیت تا تکنیک های رقابتی تا تبعیض مثبت و تا روش های فرهنگی،موافقم و معتقدم باید روی میز من همه این ابزارها باشد من مثل بعضی از دوستان نیستم بگویم مطلقا آزادی یا مطلقا ممنوعیت.این حرف ها را من نمی گویم.من در جایی صحبت کردم که نباید ممنوعیت و فیلتر کردن را از روی میز برداریم به دلیل اینکه امروز را پیش بینی می کردم .
این عضو هیئت علمی ادامه داد: معتقدم هر کدام از این ابزارها در یک شرایط با توجه پیش نیازهای مشروعیت به وجود می آید که ما این ها را به کار بگیریم و با توجه به زیر بستر کلان ما می توانیم خودمان را از این سرنوشت که دو سال بعد در مورد دیگر پیام رسان ها صحبت کنیم ، رها کنیم.برای اینکه تکرار تاریخ نکینم یک راه داریم آن هم این است که الان همه ظرافت ها را به خرج دهیم به خاطر بستن تلگرام و مشروعیت ایجاد این گفتمان در ذهن جامعه.نباید بچه را با جایش بیرون بیاندازیم .به خودمان وعده های غلط ندهیم با فیلتر کردن تلگرام اتفاق خاصی نمی افتد. نظام الان کل تخم مرغ هایش را در سبد فیلتر تلگرام گذاشته است و نظام اشتباه می کند .فیلترکردن تلگرام با فیلتر شکن باز می شود حتی فیلتر شکن های اختصاصی بالا می آید .تا زمانیکه ما اینترنت ملی نداشته باشیم فیلترینگ جواب نمی دهد با بلاک چین هم بالا می آید . اپ های ما هیچ کدام خصوصی نیستند با بودجه راه اندازی شده اند پس کسی که بودجه داده ، از آن پیام رسان انتظار دارد ما از دورف انتظار داشتیم حال از پیام رسان داخلی نداشته باشیم.
منتظر قائم انتقاد کرد: درست است که ما دشمن داریم، اما با جهل خودمان هم در جنگ هستیم؛ با سیاستمداران فاسد و تودههای ناآگاه و آنهایی منافع ملی را به خطر میاندازند در جنگ هستیم. ما با آنهایی که از طریق رسانههای داخلی بودجه میگیرد و خرافات به مردم منتقل میکند نیز در جنگ هستیم و در عین حال با دشمن خارجی هم در جنگ هستیم.
تقی پور هم با اشاره به اینکه ما بیشتر با کارکرد های تلگرام مشکل داریم گفت: من همچنان تاکید می کنم که تلگرام فراتر از یک اپ است.اگر تلگرام با فیلتر شکن ها بالا بیاید اشکالی ندارد این هم یک بخشی از جنگ است مگر امریکا در جنگ، اطلاعات ماهواره ها را به دشمن ما نمی دادند؟ ما هم هر روز با یک پدیده جدید روبرو بودیم و راه حل آن را پیدا می کردیم که خدا را شکر ملت ما برای یک بار در طول تاریخ ، دید که می شود یک جنگی را بدون اینکه خاکی را واگذار کنیم تمام کرد .
گزارش از سمیرا بختیار
انتهای پیام