شفقنا رسانه- در روزهای بعد از زلزله، روزنامههای اعتماد و همدلی از معدود روزنامههایی بودند که زندگی و امید را به صفحه اول خود آوردند و هر دو هم عکسهایی تقریبا تمام صفحه از دومین نوزاد متولد شده پس از زلزله در آغوش مادرش را کار کردند. اعتماد از «”آوا”ی امید» نوشت و عکس با زاویه کمی دورتر از نوزاد و نشان دادن فضای چادر امدادی و لبخند زنها که همه به نوزاد نگاه میکنند، انتخاب بهتری داشت و اطلاعات بیشتری به مخاطب داد. همدلی اما در تیتر و روتیتر، عبارتهایی تا حدی احساساتی و کمی شعاری را کار کرد که میتوانست انتخابهای بهتری داشته باشد. عکس هم با توجه به خطاب قرار دادن نوزاد، با تیتر هماهنگ است.
آفتاب یزد عکس خوبی از اعتراض مردم زلزلهزده که بر شیشه یک ماشین نقش بسته کار کرد:«تسلیت نمیخوایم، کمک میخوایم». اگرچه ویدئوهای انتقادی شهروند-خبرنگارانی که از روند رسیدگی به زلزلهزدگان منتشر میشود-و البته باید حتما صحت سنجی شوند- امکان انتشار در روزنامهها را ندارند اما این عکس توانست تا حدی بازتاب آنها باشد. روزنامه، عکس را به اندازه کافی گویا دید که تیتر یکی برای شمارهی امروزش انتخاب نکرد و وزیر خارجه را نقد کرد که گفته بود نیازی به کمکهای خارجی نداریم. بهتر بود خبرنگار روزنامه گزارشی مستقل از شنیدهها و گفتهها و با حضور در محل ارائه میداد و روزنامه با استناد به آن موضعگیری میکرد. متن تقطیع شده کنار عکس هم بسیار ضعیف است و اگر حذف میشد بهتر بود.
کیهان یکی از سیاسیترین تیترها را برای زلزله نوشت و از مسکن مهر دفاع کرد که بهتر بود اجازه میداد مدتی از این اتفاق میگذشت و فضا متفاوت میشد. روزنامه در واکنش به عکسها و اظهارنظرها، به نقل از اداره مسکن کرمانشاه نوشت که تنها ۲ نفر در مسکن مهر فوت کردند و تیتر زد:«آوار دروغ سنگینتر از آوار مصیبت». البته جدولها و آمارها باید در زمان مناسب مشخص کنند سهم مسکن مهر در بالارفتن خسارتها و تعداد قربانیان چه قدر بوده است. نه انتقاد و نه دفاع صرفا با اشاره به اظهارنظرها درست نیست. اگر رسانهها هم قرار باشد پیرو حرفها و بحثهای سیاسی در چنین موارد حساس و مهمی باشند؛ مردم چه طور میتوانند درست تصمیمگیری و قضاوت کنند؟
روزنامه شرق در تصمیمی کاملا متفاوت با غالب روزنامههای امروز، با این که خبرنگاری را به مناطق زلزله زده اعزام کرد اما هیچ کدام از تیترهای اصلی خود را به آن اختصاص نداد و تیتر مربوط به گزارش زلزله را در ستون سمت راست قرار داد. تیترهای اصلی روزنامه درباره اظهارنظر ولایتی و سعد حریری بود و نقل قولی از یک امام جماعت درباره تخلفات احمدینژاد و بقایی که ادعا کرده بود این تخلفات «فقط سیاسی و مالی نیست». به حاشیه بردن مطلب تولیدی بویژه درباره موضوع مهمی مثل زلزله کار درستی نیست. این گزارش به راحتی میتوانست با خبر مربوط به احمدینژاد جابهجا شود.
روزنامه قانون در دو تیتر از «انفعال در مدیریت بحران» و «پسلرزههای تدبیر!» نوشت که برای دومی عکسی از حضور روحانی در میان مردم همراه در کنار آن قرار داد. روزنامه در بخشی از یادداشت خود نوشت:« اگر احمدینژاد برای ساخت منزلهای بیکیفیت مهر مقصر است، دولت و مجلس و سایر نهادهای مسئول نیز باید پاسخگوی عملکرد، ضعف نظارت و کمکاری خود باشند که چرا اجازه دادند با تمام مشکلاتی که وجود دارد مردم با دلخوشی به این مسکنها وارد شوند». رویکرد انتقادی وقتی میتواند امتیاز نسبت به دیگر روزنامهها محسوب شود که به اندازه کافی مستدل و تحلیلی باشد. مطلب انفعال در مدیریریت بحران هم با روتیتر «حقوق شهروندان» به هنگام بلایای طبیعی همخوانی چندانی ندارد اگر چه متن اطلاعات مهمی در گفتوگو با حقوقدانانی مثل بهمن کشاورز و صالح نیکبخت دارد.
روزنامه آرمان امروز در شمارهی امروز خود، دولت را در محور تیتر و عکس خود قرار داد و از «دولت در حلقه مردم» نوشت و زیرتیترهایش را هم به کمکهای ارتش و سپاه و کمکهای مردمی اختصاص داد. صفحه اول بیشتر پوستری است و اگر مصاحبه با عکاشه دربارهی زلزله نبود- فارغ از کیفیت متن- روزنامه مطلبی برای عرضه نداشت.
روزان و ایران در انتخاب عکس و تیتر از بازدید حسن روحانی از مناطق زلزلهزده رویکردی مشابه آرمان امروز داشتند؛ با این تفاوت که ایران صفحهای پر از تیترهای اختصاصی مربوط به زلزله داشت و هم اظهارات مسئولان و دولتیها و هم مردم را با خبرنگاران اعزامیاش بازتاب داد.
هفت صبح اگرچه در انتخاب عکس میتوانست بهتر از این عمل کند و تصویری واضحتر و هدفمندتر را کار کند اما از نظر محتوا، تیترهای خوبی بویژه برای زلزله به صفحه اول آورد که بیشتر آنها در زیر تیتر در ادامهی هم قرار گرفت؛ از گزارش وضعیت زلزلهزدگان، کمکهای ارتش تا شباهتها و تفاوتهای زلزله بم و سر پل ذهاب.
عکس و تیتر یک صبح نو خوب است اما بهتر بود روزنامه آدرس مطالب تولیدی دیگری دربارهی زلزله را به مخاطب میداد.
شهروند عکس متفاوت و خوبی از وضعیت امدادرسانی در مناطق زلزلهزده انتخاب کرد و نوشت: کنار هم ایستادهایم. چینش تیترهای ریزتر بر روی عکس هم خوب است. اما اگر طول این نوشتهها کوتاهتر میشد، بهتر بود.
عکس خوب همشهری آوار ندارد اما بازتاب وضعیت زلزله زدگان است. فارغ از کیفیت متنها تیترهای خوبی انتخاب شده و چینش اطلاعات هم درست است.
وطن امروز در تیتر اصلی از ویرانی ۱۵۰۰۰ خانه خبر داد و عکس خوبی هم با آن همراه کرد. در تیترهای فرعی اما واکنشی مشابه کیهان به اخبار مربوط به تأثیر مسکن مهر بر افزایش تعداد قربانیان داشت: «دروغگویان لرزیدند!» اظهارات مسئولان در رد یا تایید این موضوع در کنار آمار و اطلاعات دقیق و مستند باید بررسی شود.
جام جم عکس خوبی از بازماندگان زلزله متناسب با تیترش دربارهی بحرانهای عاطفی بازماندگان پس از زلزله کار کرد و آدرس گزارش خبرنگاران اعزامیاش را در کنار آن قرار داد.